Digitized by the Internet Archive in 2013

http://archive.org/details/demorbisvenereis02astr_0

V

• D E M O R B I S

VENEREIS

LIBRI NOVEM A U C T 0 R E

J O A N N E A S T R U C

In Rcgto Francia Collcgio Rvofcjjorc Mcdico , (ffc.

I N Q_U IBUS DISSERITUR TUM DE ORIGINE,

Propagatione & Contagione horumce ahTe&um in genere : tum de fingulorum Natura , & iEtiologia & Therapeia , cum Brevi Analyli ck Epicrifi Opcrura plerorumque qux de eodem argumento lcripta iunt.

In Hac Novissima E d i t i o n e

Pr.eter novas duas *A\:Horis Differtationes acceclunt EpiJJoLe tres

CL. GERARDI L. B. VANS-WIETEN

de Specifico ab ipfomer invento, & experimentis probato ad profl ^indam luem Veneream ablque pthyaliDno 3 nec non DifTertaiio Ci. vri

JQS EPH I M A R I M X A V E R I I BE RTINI

de ufu intcrno & externo Mtrcurii ex it.i/ico in latinum fermoncm convsrfa .

TOMUS SEGUNDUS.

VENETIIS,

M D C C L X.

A. p u d T h o m k m Bettinelli. S V P E R I 0 R V M P E R M I S S U.

l/

t»M>.

M ORB I S

VENEREIS

LIBER QUINTUS.

Index Chronologicus Auclorum, qui de Lue venerea, vel Luis ve- nereoe remediis fcripferunt ab ingreflu morbiad annum quinquagefi. mum lecnli XVI. cum brevi plerorumque Operum Analifi Sc Epicrifi.

EQUENTEM Indicem Scriptorum, quce de Morbis venereis in hunc diem edita funt, feu Chronologicam Bibliothecam Au&orum , qui hanc (*) Vid« materiam tra&averunt , utilem fore duxi , ut ( * ) uno quafi intuitu ntmt,§~ infpicere liceat quid de luis illius origine , natura , remediis , varii varie fenferint diverfis temporibus; quid in promovenda illius curatio- ne a fingulis prceftitum fit ; uno verbo , ex quibus ambagibus , & quorum potiffimum opera hujus therapeja , qualis nunc ufu viget , id eum perfe£tionis apicem pervenerit j quo nunc ftare videtur.

Sed hcec omnia Le&orum judicio permitto. Id unum dumtaxat po- ftulo, petoque , ut concedatur inde confe&aria aliquot eruere , qure manifefta rerura evidentia confirmari credo , & quce a nemine , fi ad remipfam velit attendere,negari poffe confido .

1. Luem veneream morbum novum effe , qui Europae primum incubuerit circa an- num 1494. cum ante de hoc argumento fcripferit nemo, ab eo tempore plurimi .

II» Luem vencream in Italia primum (a) apparuiffe, faltem palam & aperte, cum Medicorum omnium primi, qui de lue yenerea fcripferunt , Itali fint , vel faltem in Italia arte medica inltituti : qaibus verbis defignari volo Germanos aliquot Medicos , quorum exftant Opufcula qucedam antiquiffima de morbis venereis , ut Tofephum Grund- peckium , Johannem VVeidmann, Simonem Piftorem , Martinum Pollichium . Con- ftat enim artis medicce tyrocinium ab illis pofitum fuiffe in Academiis Italice , ac prar- ertim ln Patavina , unde primam hauferant horumce morborum notitiam. HL Deinde veneream luem in Hifpanias Galliafque citius prorupiffe , quam in ul-

A 2 lam

(«) Piiiu vift fuerat in H frmia poft piimum Colambi reditum ab Inf.la aifpaniola, fed inter pau. co$. V:de fupn L»*. I. C*f. u.

4 De Morbis Venereis

lam ceterarum Europae regionum , cum Hifpani , Gallique Medici pofrltalos antiqaif- fimi fint Europxorjm , qui de morbis venereis dilieruermt.

IV. Viden luem eamdem in Angliam , Germaniam , ceteraque Europr Regna , quae ad Septentnones fita funt , ferius irrepfiife , cum ex illis regionibus Scriptores , * quibus hoc argumentum tra&atum fit , tardius prodierint.

V. Demum , qui de morbis venereis fpeciales Tractatus fcripferint , numero plures. efie , fi peitem & Febrem peftilentialem excipias , quam qui de ulla alia qua/is £gri- tudine , etiam ab omni xvo cognita : Neque mirum videri , cum a primo invaiionis tempore nulius alter morbus exfiiterit, qui frequentior, gravior, diffkiliorque fuerit , atque adeo dignior ftudii Medicorum materies . Epiphanius Fi-rdinandus jam a?tate fua (a) hoc eft, circa annum 1620. o£to»inta Au£r.ores recenfebu , qui de morbis venereis diiferuiffent . Ipfe nunc plures novi , quam quingentos in fequentibus nominatim enu- merandos ; neque tamen confido omnium notitiam habuilfe.

VI. Ceterum ln hac amplificanda Bibiiotheca Aphrodifiaca magnoufui mihi fueranr cfeleberrimGe Bibliothecx, qucefunc Parifiis, ut Bibiiotheca Regia , Collegii Mazarmaei, Collegii Ludovici Magni , Eminentifsimi Principis Cardinalis de Roh.w &c. qua? mi- hi commode patuere , ut nuili non patent literato, cum nota illorum humanita; , quos pr2fe£tos habent , literatos omnes squaliter complectatur . Egregie quoque profuit E- quitis Hans (Johannis) SLOANE , D. M. & Prxfidis Regia: Scientiarum Societa. tis, locupletifTima Bibliotheca , qux proltat Londini,6c cujus , licet abfens , ufum fe- ci Poffeflbris indulgentia , iludioque in rem literariam , & amica diligentia Thomx STACK , Doftons Medici , qui huic pneeft ; & qui libros , quorum fatagebam , per- quirendi , evolvendi, defcribendi onusin fe lubens iufcepit , & ut accurate , fic & eru- dite lmplevit, ut nemo potuiifet magis .

VII. Ne quis vero locus eifet dubitandi de religtone perfcrutando adhibita , vifum efi , in recenfendis Scriptis Aphrodifiacis antiquionbus vel rarioribus , ad horam Libri adnotare qua Bibliotheca lateant fingula , quse ut ufurparem contigit ; quo confilio , (i quis fimilia nobifcum conaturum eft , viam fimul illis prxfiabimus faciliorem .

SJECULUM DECIMUM Q_U I N T U M.

Videhtur omnia , primis luis venerea: temporibus , exeunte fcilicet feculo decimo quinto & ineunte decimo lexto ', novitatem tum morbi , tum methodi morbo medendi palam attelkn , theoria nempe , quae dubia erat, incerta, difcors; rtrerrpeja, qux lnrida, male tuta , temeraria , fumma medentium titubatio , & segrotantium dii- hdentia,- demum Agyrtarum , & Empiricorum celebritas & arrogantia , ut qul jacra- tione & favore populari nunquam magis valeant, infolentius nunquam fuperbiaat , ie magnificentius numquam fentiint, qnam ubi do£tis , providis , cautis 6c ufu psricis Medicis aqua harret maxime.

I. Tunc fane ignorabatur morbl natura , quem cenfebant alii novum e(fe & yeteri- bus Medicis incognitum ; quem alii contra contendebant ab omni xvo & vifum & obfervatum ^uilfe ; fed in eo parum fecum concordes , quod difputarent ad quodnam morbis genus, an ad lepram feuelephantiafim, impetiginem, lichenafne referendus etfet.

II. Ignorabatur morbi caufa , quam varii varie arceifebant ab inrluxu fiderum > a plu- vioia & humida aeris intemperie ; a carne humana militibus in annonam pixbita; ab e'ephantiacomm fanguine cum vino commixto ; a meretrice , quae leprofo cuiiam iui copiam pretio fecerat ; demum a conturbernio , quod Hifpani milites , nautxque cum barbaris mulieribus inolent! ea lue infeitis habuerant in Infula Hifpaniola .

III. Ignorabaturpropagationis ruidus , cum credereturab aliis quidem morbum fponte tantum concipi aeris intemperie , alimentorum vitio , dixtx errore &c. ab aliis vero contagione tantum diffundi ab xgris in fanos ; demum ab aliis oc fponte conirahi , & contagione fimul propagariy qux pofirema opinio diu visuit.

IV. Ignorabatur tandem therapeja morbi, ut cui curando non adhibebantur nifi pur- gantia, diluentia , temperantia, ad fummum balnea in aqua tepida , iluffae , in iurno , lilitiones ex aromaticis , aliaque hujufce generis fexcenta, qu.c 'therapejam illorum me- tliodicam compiebant; & qux morbo profligando plane imparia erant.

V. Sed cum dura necelfitas remediarurn inventrix & magulra effe foleat , contigit

non

lb ) In H ftoriis M^iicls , Wjt. 27.

L i B £ R V. S £ C U-L U U XV. 5

non multo poft intervallo , ut Empiricorum exemplo trequentaretur ufus iilitionum mercurialium , <S: excmplo Indigenarum Hifpanioix increbrefcerent decocta lignoru n Guaiaci & Salfafras, radicumque Chinx & Sartx-parillx , ex quo tempore geniin.i fa- lutis via Syphiliticis oblata eit,nempe vel ptyalilmum , vel (ud.t; onem expenri.Ut au- tem neutra methodus fua carebar utilitate,fic etiam neutri iua de^rat noxa : Altera pericu- lofa erat, ine-ffieax altera , unde acriter diuque difceptatum fuit utra utri prxferenda eflet.

VI. P*r idem tempus ufurpabantur ab Empiricis & Agyrtis plerilque duo alia re- mediomrn <J<inera , fed qux apud cordatos probofque Medicos magnopere infamatan- tutj fitffitmig ia nempe, qux periculofa , ii ex cinabrio , qux venenata erant , fi ex au- ripigmeiito puabantur; &. prxparata qundam mermrialia ore exhibendi , ut pulvis ru- ber Johannis de Vigo,aut pulvis angelicus Nicolai Mallx, qui putveres ambo deieteri virtutis funt,qui cum Mercurio prxcipitato rubro apprim^ conveniunt ambo , imo qui prxcipitato illo rite prxparato acriores lunt .

Johannes Mullerus de Regio-monte , vulgo Johanves Rec.iomontanvs , vel 475 Mow TERECilus , (a) r.atus annno 1436. Konisgbergx, non in Boruifia , ut voluit ( b ) Starovollcius , fed in ( c ) Franconia , quod nomen Mcntem regium germanice fonat ; unde cognomen iUe habuit. Grammaticam domi edoctus Lipiiam milfus elt, ubi Dia- lecticx , ac primis Altronomix elementis itudium dedit ; ac poftea Georgium Peurba- chium adiit , qui in Vindobonenfi Academia Aitronomiam curn laude proritebatur ; Q_uo mortuo anno 1461. In Italiam profeitus eit , BeiTarionetn , Cardinalem comita- tus, fed in Germaniam brevi tegrelfus eit , & aiiquandiu Vindobonx Muhematicas Scientias publice docuit, donec perluitrata prius Hungiria , quo a Rege Matthia Cor- vino invitatus fuerat , Noribergam conceilit anno 14- 1. ubi obfervandis coeleltibus ad Altronomix initaurationem , librifque excudendis feduius vacabat , cum a Sixto IV. Summo Pontifice defignatus eft Epifcopus Ratifponenfis , & anno 14-5. Romam accerfi- tus , ut Kalendarii rerormationi prxeflet. Obtemperavit , fed non lubens, & anno in- fequente 147?. Romx fato functus eft , anno xtatis 41. five pefte , ut narrat iovius , five potius veneno de medio fubiatus, infidiis , ut fama fuit , filiorum Georgii Trape- zuntii, quos fibi iratos kabebat , quod Parentis eorum circa, Ptoiemxuni , Tfieon«n^us lapfus non diifimulalTet .

Memorix prodidit Theophraftus Paracelfus, Lib.l. de Pe/ie ,Cap. ^.Jol^nnerr. de Mon- BlbUotV teregio infultum luis gallicx prxdixiffe ex Aftrologia . Videbatur prima fronte LUa prxdi- Resi1' &10 fcribi potuifle a Regiomontano in Ephemeridibus ,guas tmfgo diatnt Almanach , trtginta duos annos , fcilket ab anno 1474. ad annum 1506. fcriptis , & Nonbergx edi- tis auno ipfo 1474. Sed volumina duo iri 4. quibus continentur , evolvi & nihil aliui quidquam in ilhs exrtare comperi , prxter meras notationes iocorum , motuum , dire- ctionum , afpedtuum & phafium fingulorum Planetarum , fine ulla prxdictione .

Piguit ceteros Regiomontani libros numero non paucos, nec facile obvios , pari dili- gentia perquirere &c excutere, maxime cum locus Ule , de quo qux;Iio efi , ab aufto- re nullo alio cerciore adduccretur , quam Paracelfo . Quod fi qua futuri & imminenti» morbi prxdi^.o in Regiomontani operibus fcripta ullibi occurrat , mihi dolet ex ani- mo, ac temere fcripnm fuilfe fateor , &. ex Vunitate afirologtca , a qua illis tempori- bus ne peritiifimi quidem viri fatis immunes erant . At uero prxdiitio illa , fi forte exfiet , de nullo morbo poierat minus apt<- intelligi , quam de iue venerea : Etenim ii quis aifectus fuerit , qui ab influxu liJeruin minime depinieat , ille e.t morbus vene- reus , quem lice v , li lubcat, vel omni vux momento contraht.e , vel toto vitx decur- lu declinare , a:que ad^o in quo minime reperias vim iliam iaelu£tabilem , quam fin- gunt propiam elfe morborum , qui ab aftris lnimittuntur .

Paulus {d) Almamus de Mtddelburgo , five Paulus Mideleurgius , a narali folo (?) cognomen Kibuit,n?tus elt cnim Middelburgi, m urbe principe Zelandix Ba- tavurum . Adolefcens aanor, piures Lovanii tranic-git , ubi artem medicam ac r a ie- maticas d.fcipliaas doitus eit . Quo prsecife auno in Italiam abierit ignoro , fed ton- Tom. II. A 5 itat

( 4 ) Perrus Giflfendus ,

{ >> ) ln Sc:;ptorum Folonoium tr.UTOVTas. ic . _ ( c ) Uiiicus Hutrenus, Francuc , Reaictmontiniuta vjcat Ciftn» /:,um , in Epifitl* BHH.utiu,*

Pttchh yrnerum .

{d) Sic legltur in ftonre Efhtmttidum Panli M.dd: !buxg;i «mi stfi. unde vidctai po!Te colligi mA>.um ta (Te nomcn taiii ii Pu ;.:-

6

De IvIorbis VenereIs

ftat illum ( a ) Afttonvmham crdinarie Padux legijfe anno 1479. Fuiffe anno 1481. (£) Phyftcv.m, hoc eft Medicum , llluftriflimi Princtpts Frederici , Ducis Uxbini , ( <r ) i?<£n Capitanei generalis , #c Santix Romanx Fcclcftx Conjaloneri : Anno 1483. (d) Pbyft. cum I/in/iriJJimi <J humani{ftmi Principis Divi Guidonis Eubaldi , Comitis ' Montis Fere- irV'n]R' tr' ' ac ^ e ' &lirantisi r.ecnon fecundi Ducis Urbini , e> Capitanei generalis armorum sl: 1 Screnijftmi Regis Apultx: Anno 1484. (/") prarfentem adfuifle , cum Julio Caefari Scali- gero fa/ufts iavacrum impertiretur , & poftquam natalem ejus diem atque cccli faciem tonftderaffet , non Canem , ceu pater imperarat , ut filius majorum fuorum , quaft inaugu- rattoue quadam , fi potenfta non poffet , memoriam renovaret , fed Julium Cxlarem no- niinari voluit , quaft novum Diciatorem alterius fati , & novi caput ; cujus tamen rei iidem effe yolo penes auctorem, nempe Scaligerum ipfum , cum ignarus non fim quam vaniloquus ille foleat effe , quoties de fe loquitur : Demum (g) anno 1494. ( b ) bene- ficio Guidonis illius , Urbinatium Ducis , de quo mox , & Imperatoris Maximiliani gratia Foro-fempronienfis Epifcopus ele&us fuit . A Julio II. & a Leone X. fummis Pontificibus , Romam evocatus , non Lateranenfis Concilii Prxfes conftitutus eft , ut ait Valerius Andreas in Bib/ioteca Be/gica,(ed(i) Prxfetlus Covgregatiunis ad Ka/enda- rii reformaftoncm de/ecix: Erat (£) enim omnium fui temporis imthematicorum faci- le princeps. Tandem (/) exatlo annorum 89. vitx fux curriculo diem obiit exttemum Romx , anno Domini 1534.

Scripfit Petrus Maynardus , Veronenfis, Tratlat. I. De Morbo Gallico Cap.u „ Gal- „ licum morbum pr.Tdictum fuiffe a Paulo de Medelburgo Zelandix Oceani , clariffimo „ Artium & Medicinx Do&ore , in Prognojiico 20. annorum , quod ille ad /llujlrijji- „ mos Principes, Urbini Ducem, D.Guidonem Monferetanum , ac fapientifftmum Ociavia- „ num de^ Ubaldinis fcripfit pridie Kalendas Januarii , anno virginei partus 14^7. in „ quo quidem dixit quondam morbum ctiratu dijfictiem imminere hominibus habenftbus „ Jiellam Scorpiohis horofcopantem in genitura eorum,aut ipforum nativitatibus ; & quod „ ejus cav.fa fupercoelejiis fuerat tremebunda confiellatio coitus trium fnperiorum Jyde- „ rum , Saturni fcilicet , Jovis & Martis , qui quidem coitus fuerat in gradu 2S.Scor- „ pionis, die 25. Novembris anni 14S4. ita quod Mars poiHdebat locum conjunftio- „ nis , & Saturnus in Auge fua opprimebat Jovis ftellam ufque adeo , ut ejus beni- „ gna influentia non valuerit, nec refiitere potuerit , quin hi duo Planetx malivoli , ,, fcilicet Saturnus & Mars, imprimerent fuo lumine & motu varias aeris & aliorum „ elementorum alterationes ienfibus occultas ; confequenter in omnibus mixtis ex eis , „ agentes difpofitiones ad futurum hominum lnterirum variis mcxJis poft bis fex annos „ a die conjunclionis , & maxime in humanis corporibus ftellis Scorpionis fubje£tis. „ Haftenus Maynardus , qui fingula tam accurate recenfet , qui Middciburgii verba adeo diligenter exfcribit , ut licet Prognofticon illud Middelburgii anni 14S7. nondjm in manus inciderit, nullus dubitem , quin in illo ea , qux Maynardus refert , fcripta le- gantur , maxime cum occurrant haud abfimilia in Prognotticis , five Ephemendibus annorum 1479. 1481. & 148?. ab eodem conlcriptis , quas prx manibus habeo .

Non is ego fum , qui culpa liberare ullo modo velim Middelburgium, ut qui teme- re crediderit morbus ab influxu fiderum oriri , atque adeo ab Altroiogis prxdici poffe. Sed non poffum quoque quin accufem Maynardum credul natis , qui ad luem veneream inconfiderate retulit ea , qux a Middelburgio de quovis morbo m genere dicla , vel potius effutita erant. Liquet enim ex ipfifmet verbis , quse a Maynardo adducuntur , Middelburgium de lue venerea ne per fomnium quidem cogitaviffe .

Nam 1 . Morbus llle curatu difftcilis , de quo Middelburgius , tmminebat hominibus habentibus Jiellam Scorpionis horofcopantem in genitura ecrum , aut ipforum nativitati-

bus .

( <• ) In fronte Ephtmtridum Pauli anni 1479. ( l> ) In ftonte Ephemtridum anno I+81, (c ) Rcgis Apaliz, feu Neapoleos.

(.d ) In ftonte Ef-htmtridum anni 1485. Erat autem Guido il!e Baldus , fiiius Ftedcnci , & avuneulus Fiancifc Maiia: dt Ruvtrt , queai Ducattis Uibini fucceflotem liabuit ,

(e) CaJftHum Durantis in Ducatu Uibini , olim , Ut cieditui , Tiftinnm MetAuium, hodie Viitr.ia , fic difta ab Uibano VIII. Pont. Max.

(/) Julius Cafar Scaliger . Exercitat. in Qardtnum, 266.

{g) Ferdinandi Ufihelli, ltali* Sacrtt , Tom. 2.

1*) Vaierius Andieas , ub< fi.pra.

(•) Petrus Gaffendus , in Vit* ::• Cepernici , pmg. m, J08. (k) Jul. C*far. Scaliger Extrcitett. itt C*rd*n, 266, ( ' ) Italia Sacra , ubi fupr« ,

Liber V. Sjeculum XV. 7

bus . Contra lues venerea omnibus imminet ,quicumque meretricias fequuntur libidi - nes , qualifcumque fuerit illorum nativicas.

2. Morbus , de quo Middelburgius , debebat interitum inferre , & graffari pofi bis fex annos a die conjunciionis Saturni , Jovis & Martis , qux dicitur evenilfe die 25. Novembris anni 1484. atque adeo non ante annum 1496. Contra yero lues venerea jam apparuerat j« Hifpania anno 149}. ccepitque publica clade grallari in Italia, & pr.ufer- tim in regno Neapolitano anno 1494. ac demum in Galliis , ceterifque Europx regio- nibus plerifque , anno 1495.

$\ Caufa morbi , de quo Middelburgius , fuperccclefiis futura erat , nempe tremebun- da conftellatio coitus trium fuperiorum Jyierum , Saturni , Jovh & Martis , neque adeo, fi vera narrant Afirologi , decliuari ab ullo poteratqui huic influxui fubjaceret . Contra, vero a lue venerea fibi cavere facillimurn , dummodo cafle vivere lubeat. Sed de nu- gis ifliufrnodi jam fatis , fuperque ; Stultum efi enim , ut ait Poeta , difficiles ha- bere nugas,

Marcellus , Cumanus, videtur vel Cumis natus in urbe Campani.T , vel potius . cum jam Cumx" nullx' comparerent illius a?tate , Comi in Ducatu Mediolanenn , Ita- lice Conw , unde Comanus , vel Cumanus didtus tueiit , ut fane conltat de Raphaels Cumano, celebri Juris Profelfore in Gymnafio Patavino initio XV. fjcculi , quem Co- manum feu Comenfem fuiffe attefiatur Nicolaus Comnenus Papadopoli , Hijior. Gymna- fii Patavini , Tom. 1. pag. 211. Utrovis conceffo perinde fequitur ignorari Marcelli nomen , nam Marcellus prxnomen eft , fed id in Auftoribus hujufce xtatis haud ra- rum fuit , quemadmodnm ne longius quceram , patet vel ipfius Raphaelis Cumani exemplo, quem modo laudavi . Ut ut fit , conltat iilum Medici & Chirurgi caftrenlis officio fun6tum fuifle anno 149^« apud Duces exercitus Veneti , qui cum copiis aliis fcrdere conjun£ti , non dubitaverunt Carolum VIII. Francorum Regem , Neapoli in Galliam redeuntem ad Forum novum pradio laceffere , ied infelici , die 6. Julii , an- no quo fupra ; unde liquet hunc Auftorem oculatum , atque adeo perquam ldoneum teftem fuifle eorum , qua: tunc temporis in primo nafcentis luis ingreflu contigere .

Marcellus ille ad oras (<*) „ Chirurgia; (b) Petri de Argelata qua familiariter ute- ,4 batur, notaverat hinc inde fuo commodo obfervationes ahquot, quas Johannes Udal- „ ricus Rumlerus, Auguflanus, religiofe fua manu detcri pfit ex ipfo libro , quem for- ,, te naitus efi Florentht , dum circa annum 1580. in Nofucomio Sanrff.r Mari e , co- „ gnomento Nov<e , adfifientis titulo Medicinam exercebar . Hoc autem Rumleri exem- ,, plum ab illius obitu. cum reliqua. ejufcjem fuppellerStile libraria in Georgii Hierony- „ mi Velfchii manus arre pervenit , cujus fludio feledtar inde obfervationes centum ,., Augufla; Vindelicorum editx lunt in 4. anno 1668. cum obfervatiombus Jercmia? Mar- tii , Augufiani ; Achillis Gafferi , Lindavienfis ; Joannis Udalrici Rumleri , Auguflani ; Hieronvmi Reufneri , Leorini Silefiii , fuifque ipfiufmet Velfchii , Augu.tani.

Proflat inter illas Marcelli O bfervationes , Obfervatio fequens , ordine quarta , qua veraci quidem , fed rudiore flylo, nafcens lues venerea graphice defcribitur.

„ Anno 149^. in Italia , ex uno iniluxu ccelefti , dum me recepi in Cafiris Navar- „ rce cum armigeris Dominorum Venetorum „ ( legendum Novarrx , nam compertum efl Hifloricorum teflimonio partem .copiarum Venetarum a Foronovana pu^na fuppe- tias iviffe Ludovico Sfortia? Mediolanenfium Duci Novariam obfidcnti ) „ Domino- „ rum Mediolanenfium plures armigeros & pedeflres ex ebullitione humorum me vi- „ difle attelior pati plures puflulas in facie tk per totum corpus , oc incipientes com- , muniter fub prarputio vel extra prxputium , licut granum inilii , aut fuper cafla- 5, neam( balanum ) cum aliquali pruritu patientis. Aliquando incipi^bat pu!iula una in ,, modum veficula: parva: fine dolore , fed tum pruritu ; fricabanc & mde ulcerabatur

tanquam formica corrofiva , & pofl aliquot dics incurrebant in angufliis propter do- , lores in brachiis , cruribus , pedibus , cum puflulis magnis . Omnes Medici periti

cum diflicultate curabant . Ego cum tiebotomia in fuphena , aliquando m bafilica , ,, procedebam cum digerentibus , purgantibus , tandem unctionibus m locis neceflariis , ,, & durabant puflular fuper perfonam tanquam leprofam , variolofam , per annum &

plus fine medicinis ,

A 4- Legun-

' *) GeorglUS H cronymus Vellchuis Syll:£> C«r*f<«n. cV Obftrvt. midic'm*l. in Pizfjt. pi*m:(Ta. Oiftr-v»ti,n>bus Marcelli.

{*) Editionum Venerarum , ut videtui anno i-rto. vel 1592. in fol. qux antiquifllinis Mitcelli Ob« fervationibjs ant q lioics lunc .

S D e Morbis Vekereis

Legimtur ibidem aliquot alias Obfervationes , quse ad luem veneream perinde p«rti- nent, ut cariei pudendorum , feu ulcufcuiqrum vetiereorum virgse, articulis 21. 70. 72. 11°. 1%: phimofeos aut paraphimofeos , articults 20. 24. demum bubonum venereorum ,

articulis 7. 5$. 54.

Equidem nullus dubito, quin ea mentio bubonum venereorum , quos Marcellus Cu- rnanus a fe obiervatos refert , vidcatar prima fronte cum iis pugnare , qase fupra ditla iunt Lib. 1. Cap. 13. Bubones venereos fcilicet non prius vifos fuiife quam circa / V;1,; annum 1530. Sed advertatur velim ( a ) Obfervationes Marcetli ad oram chirurgist Pe- - tri de Argeiata , qua utebatur familiariter , adfcriptas fuiffe fine appofito anno & die , ii quartam excipias , qux modo addufta eit ; & inde deicriptas eife a Johanne Uldalri- co tvumlero, Augultano , circa annum 158^. ac demum a Geor^io Hieronymo Vel- mani, fchio , iri cujus manu iiber ille Rumleii are fuo pervenerat , eduas Auguiia* Vindelico- rum anna 1668. unde tum primum Marcellus mnotuit Orbi Lterano y in quo antea planiffime igmrabatur : Quocirca, cum nulla ratione liqueat quo anno fcnptx li.it Au- ttoris ili:i\s Obiervationes , prcefertim modo lauditar, ubi de bubo:ubus venereis men- tio tit , aliei.um non viden icripus eife poit annum 530. cum rcpugnet nullo modo Marcellum., qui juvenis cattra fequebatur anno 149S , mter vivos furtfe anno 15J0. Imo v;ro tardius Ac proinde ex illis Mircelli Obfervationibus , ubi bibonum vene- leorum mentio fadla eft , nihil quidquim poife colligi , qu.»! tis adverfetur, quje di- cla funt fupra Lib. 1. C.,ip. 13.

Porro autem qualecumque judicium feratur di bubonibus venereis , at certe conftat faltem verbum ne unum quidem in illis Marcelli Obfervationbus exihre de gonor- rhcea venerea , unde videtur egregie conftrmari , qux loco fupra iaudato de epocha go- norrhoce venerea? primum nafcentis propofita funt. I4P<5 Sebastiantus Brant, Argentinenlis , natus elt anno 1458. Fuit , tefte Trithemio , utriujque juns Profe/Jor injignis <Sr potticen non mediocriter calluit pro state illa , qua jam crepufculum erat itiucefcentis in Germania polttioris itteraturx . Operam iocavir ali- quandiu Baiiiex in docendis literis humanionbus , fed demum in urbe patria , quo reverfus erat, obiit anno ,520. fexagenario rmjor.

Prxter aiia opulcula non pauca , (a) tum metro, tum profr fcripta , qua? a Melchio- re Adamo recenfeatur , carmen confcripfit De morbo Callico cum iequenti infcriptione . BiSHo Eulogium Sebafiiani Brant , utriufque juris Profejforis , De Scorra pelHlentiali , five ^toM ' ^a'a de Frantzos anni 69. ( lege 96. ) ad Joannem Capinon ( iege Capnion ) Le-

& 5:0*. gum Imperialium Intetpntem .

Hoc opufculum, quod legitur in exordio TraSatus de pejiilentiali Scorra a Jofepho Grunpeckio editi , de quo mox , conftat veriibus eiegiacis centum & viginti quatuor , hoc eti verfibus alternis, hexametris & pentametris, in quibus , ne quid diffnnulem , fruiira plerumque quxlieris iiyli elegantiam , fermonis nitorem , artifque metricaj ieges. Sed hisc minime me movent, ut qui unice curem antiquitatem teltimonii de primo na- fcentis morbi invafu . Quocirca nihilo fecius vifum eii verfus eos inde exicribere , qui ad propofitum argumentum potiffimum faciunt. Sic ergo exordttur. J Capnion, illuiires inter memorande Poetas,

Germani fpecimen , nobilitafque foli .

52 Pefiiferum in Ligures tranfvexit Francia morbum ,

Quem Mala de Frantzos Romula lingua vocat. Hic Latium , atque Italos invafit: ab Alpibus extra Serpens Germanos, Iiiricolafque pr«mit. 55 Graffatur mediis jam Thracibus atque Bohemis,

Et morbi genus id Sarmata quifque timet. Nec fatis extremo tutantur in orbe Britanni , Q_uos refluum cingit, (ucciduumque fretum. 63 Qjiin etiam fama eli Afros penetraffe , Getafque,

Vique fua utrumque depopulare polum . Longius hoc vitmm , quam par fit , crefcere ubique Cernitur ; e noltris corpora multa iuunt .

SCOR-

( * ) Mckhior AJamus, £).• y.fU GtYiniiru^n }urt<o*fult trum .

LlBER V. SfCDIOll XV. • 9

Scorram, Galle , vocas a Scor, quoi Grxcus Oietum 6< Dicit, & impurum , rancidulumque fonat.

Hic Thymius Jici polfet , li rupta cruorem

Verruca daret, at ficcior illi fedet. Condyloma foret, Gangrxnave , grandior his fed Pultula prolerpit , (ed numerola minus . 70 Has a Variolis diltinguit cauia , quod ilbs

Frif,idus humor lueit, hifque melancholicus . Fit quotiens proprius Saturnus ab jedibus exit,

Inque Jovis migrat morbifer ille domos . Nam tum reliquias duri fenis atque maligni 75 Jupiter expdlit , purgat tk evacuat ;

Id quod ab oitenis Lultris contingere crebro In terns , ubi funt corpora licca , tolet . Unde frequens Giliis morbi genus id , vel Iberis: Ratus apud Gentes , fngus & humor ubi . 80 Non illi Chiron, nec item cum fratre Machaon

Ferre ialutarem poffe fatentur opem Eito auqut teatettf medicinam adhibere , & inungant

Corpus , & 111 faccum , culleolumque fuant ; Crede mihi , nocuit pra?ceps medicina frequenter, 85 Quodque percufium elt , (cabrius ulcus erit .

Sola juvat pietas tuperum , & mora longior , atque

Cum Mithndatis ope ph.ebotomia frequens . Menlibus undenir, quofdam contabuilfe videmus, Nec tamen ad plenum convaluilfe tamen . $>o Mulns Lepia minor viium elt, Epidemia multis ,

Expofci atque aliis mors cita frpi folet. Sic putor incluius pun^it, premit , urget adurens , Inriammat, torquet , prurit & incinerat. Ne quis vero rellet fcrupulus ex allatis verfibus nonnulla funt qus adnotan velim. i . In Infcnptione Carmipis expungendam elfe vocem Fulogium , qure laudationem fip.nincat, quod non cadit in argumentum carminis ; &■ «Hius loco reponendam vocem Elegion , qualis on.urnc apud Anfnnjnm ; fiquiJem carmen , de quo agitur, & reipfa Elegia ett , & verfibus conicriptum eit elegiacis.

:°. J ohannem illum Capinonem , feu verius Capnionem , ad quem Au£ror poema fuum fcribit , quem vocat Interpretem Legitm lmpenaiium , & quem optimum Phorcigenam di- cit, Verf.z%. eundem elfe ac luhinnem Reuchlinum , Virum artate illa grxcijB & he- braicis l tens celeberimurn , quem nemini non notum eft Capntonis nomen li 01 feciffe ex nomine fuo germanico graece verfo ; qui Phorcigena fuit , hoc e(i,Pborce (ive Phort- %:>nn , vulgo Phortzheim in Ducatu Badenfi natus ; demum qui meruit Interpres legum Imperialium dici , cum juri utrique Aurelix lluduerit in Galliis , cum in eadem fa- cuitate Do'ljratus honore Piitava coniecutus fit , & quod palmarium elt , cum atte- ihnte M*.-n.hiore Adamo reipubiux /ervierit in curia jud.ciis.

3 . Gal:os ab Auttore , lrerj. 52. pro primis luis venerex propagatoribus haberi , ex errore quidcm , fed ex errore , qui tunc temporis apud Italos plurimum valebat. Unde liquet Lingua ilia Romuta , qua Auctor ait luem veneream dici Mala de Frantzos , m- telligendam effe linguam Italicam.

4°. Luem veneream a Gallis primis nafcentis morbi temporibus, non Scorram , ut Au- cl:or ait , Vtrj. 64. fed Gorrs vel grande Gorre (a) appellatam fuilfe ; unde videtur vox illa Scorra a Germanis prave detorta fuilfe. Qus (i lta fe habeant , Au£tor ;n errore verfatur maximo , dum putat vocem illam Scorram a grxco verbo Zsaio deducendam effe , qnod jiercus , oletnm lignificat; fiquidem compertum elt vocem gallicam Gorre , unde verbum Scorra deflexum ett , a radice celtica Gor trahi , qux valer Pus , puris , ex quo fit ut Gorre idem (ir ac Pujiula , Abfcejjus , Apofiema , quot ad rem apprime facit , & de quo vide qua; diximus, Memotres pour f Htjioire Naturelte de Languedoc , pag. 471.

Se- Thy-

(*v ]can le Maire , L" troh Ctmftti dt Cufidt & d' sAtrctti. Compoi I. infia ad aDB- isio B.abatiil, PdillMitutt , Lib. 5. Cb*?. 21.

lo DeMotibisVenereis

<{\ Thymum five Thymium de quo Auclor , Ver/. 66. „ nominari a Celfo , Lib. 5. „ Cap. 28. n. 14. quod fuper corpus quafi verrucula eminet , ad cutem latius , fupra • , tenue, fubdurum , in fummo perafp^rum. Id, qua fummum , colorem floris thymi „ reprxfentat , unde ei nomen elt , ibique facile finiitur & cruentatur, nonnunquam }, aliquantum fanguinis fundit , fereque circa magnitudinem fabx /Egyptix efl , raro 3, majus , interdum perexiguum. Moda antem unum , modo plura nafcun tur vel in 5, palmis, vel in inferioribus pedum partibus ; peffima tamen in obfccenis funt , maxi- 3, meque ibi fanguinem fundunt ,,. Ha£lenus Celius de Thymo , quocum luem vene- ream mitio confundi potuiffe non miror , quamiiu tuberculis tantum , puftulifve ficcis fupia cutem efrlorefcentibus innotuit .

6°. Profeito verifimile non effe humorem , qui Variolis inefl , frigidum ab Auclore diclum fuiffe , Verf. 71. fiquidem tunc verborum fenfus & cum rei veritate pugnaret , qumdoquidem. Variolas ab humore frigido produci , nemo fanus dixerit , & ipfius Au- ciroris confilio adverfaretur , quandoquidem VarioU a pujiulis venereis nullomodo caufa dijiinguerentur , fi frigidus humor illis , his vero melancholicus ineffet . Itaque fufpicio eft locum iilum in mendo cubare , & non frigidus humor inejl , legendum effe , fed fervidus humor ineji , qua reftitutione admiffa omnia plana fiunt.

7°. De inun&ionibus mercurialibus intelligenda videri , qux ab Au£tore narrantur , Verfibus 8? 84. de <egris inuntlis & in faccum culeollumque confutis, tanto quidem po- tiori jure, quod Jofephus Grunpeckius , qui verfus illos interpretatus eft , unguentum proponat mercuriale , ut mox videbimus . Si. vera autem conjicimus, en antiquiffimum omnmm teftimonium de adhibita ad curandam luem veneream hydrargyrofi .

8 . In dubium vocari non poffe , quin Carmen, de quo agitur , a Sebaftiano Brant conf.r:ptum fuerit anno 1496. tum quod Jofephus Grunpeckius , qui illud commenta- tus eft Traclatu peculiari , fcripferit ipfe anno 1496. tum maxime quod ea , qux fe- quentibus verfibus 96. 97. 98. & 99. a Sebaftiano Brant narrantur , tanquam eodem tempore gerantur, quo verfus ipfe condit ad hunc annum 1496« aperte pertineant ..

Ut faltem immunem fervet pia Virgo fub alis

Magnanimum Regem , tam placidumque fuis , Qui modo Scorrojos Ligures agit inter & tfgros ,

Liber ut hoc morbo Cxfaris arma ferat : Cxfaris arma ferat , facrum & Diadema reportet

Rex pius , <& fummo dignus honore parens .

Etenim non ea modo de Maximiliano I. fed etiam fpecialius de expeditione a Ma~ ximiliano I. in Pifanos fufcepta intelligi debent , quam conftat hiftoricorum fide in anno 1496. cadere .

Neque vero fcrupulum injiciat ullomodo, quod Maximilianus I. non Imperator , fed Rex tantum appelletur, cum tamen jam ab anno 149?. quo Pater ejus Fridericus III. Imperator, fato funftus eft , imperio potiretur. Quippe compertum eft cetate illa Re- ges Romanorum Imperatoris nomen nunquam ufurpaviffe , nifi prius Coronam Impe- rialem a fummo Pontifice accepiffent Romx, ut atteftatur Gotfndus Viterbienfis , ldo- neus Seculi XII. Scriptor , qui in Pantheo , cum quatuor Imperatorum coronationes recenfet, Aquifgrani Arelate , Modoetia? , vulgo Monza in Ducatu Mediolanenfi , & Roma.', fic loquitur de poftrema,

Ccefar Romano cum vult Diademate fungi, Debet Apojiolicis manibus reverenter inungi . qua de re fi quis plura defideret , confulat meritiifimi Viri Joannis Jacobi Mafcovn Vrincipia juris publici Imperii Romano-Germanici , Lib. 3. Cap. §. 22. 26. 2^.

Quod autem in praefenti qua-ftione palmarium eft , conftat ipfummet Maximilianum I. de quo agitur, utcumque Imperium teneret ab anno 149?« attamen Imperatons no- men non prius libi aflumpfiffe quam anno 1508. & confentiente quidem juho^II. tnnc temporis fummo Pontifice , cum profe&us ad expeditionem Romanam coronationis lux caufa, Tridentt fubfiitere coactus fuit , tranfitu a Vene tis prohibitus . Vide eunidem Mafcovium , Ibid. Lib. 3. Cap. 6. §. 9. ...

Itaque minime mirum effe debet. 1 . Si Sebaftianus Brant anno 149^- Maximiha- num I. Regem , non Imperatorem appellet . t?. Si vota nuncupet , ut Iil- ex Italia j ubi tunc agebat Pifanx expeditionis ergo Impenalem coronam referret \

facrum

L 1 B £ R V. S £ C U L U M XV. U facrum & Diadema reportet Rex pius, O" fummo dignus honore parens. s . Si in imagine, qoa? proftat m fronte Libri , adfit ad pedes Maximiliani Scutum aquila nigra limplici confpicuum , qu.c elt ( a ) infigne Regis Romanorum , non ve- ro(£) biupite aquih nigra , qux Imperatoris propria tellera eit . 4?, Demum , fi m eadem tabella Maximilianus capite gerat coronam tantummodo regalem , Jmperialem vero Diva Virgo dextra fuftineat fufpenfam , quafi actutum impolitura capiti Maximi- liani &c. qu.t fingula pauio fufius diicurere oV enucleara ideo vifum eft , ne aqua hx- reret Leftori , li quis forte in Hiltona non fat;s intelligeret .

Josepmus (O Gruxpeckius vel ut plerifque placet , Grunbeckius , de Burk- ,.„5 il-.r.ifcn, hoc eit , ex oppido Burkchaufen dicto natione Germanus (d) Medicus , fcri- p/it anno n<?6. (equentem librum , qui editus fuit in 4 . line ullo nec loci , nec ty- pographi indicio .

TraBatus de Pejiilentiali Scorra , Jive Mala de Frantzos . originem , remediaque ejufdem continens , compilatus a ( e ) Venerabili Viro Magijiro Jofeph Crunpeck BibIio> de Burkchaufen , fuper carmina quxdam Sebajiiani Brant , utriufque jv.ris Pro- 1* •' t*

Moris . gSj"

Obvia elt in ipfa fronte libri lmago Divx Virginis in nubibus fufpenft , adltatque a dextris Rex Romanorum Maximilianus I. flexis genibus orans , de quo vidimus arti- culo prxcedente mentionem fieri in verfibus Sebaltiani Brant. Aditant fimiliter a finiltris vir & fcemina , quibus facies & collum pultulis venereis confperfa lunt , & qui llexis genibus , manibufque junctis , Virginem fuppliciter precantur . In parte vero infima tabula.' cadaver hnmi jacet proltratum , & pultulis toto corpore deforme.

Infcribitur ille Liber egregio , nobilique Viro Bernardo de-lValktrch , liberalium ftu- diorum magijiro , Literarix fodalitatis Danubianx lumini & ornamento , ac Canonno Ca- thedralis Fcclefix Augujlenfis ; & ad calcem Epifiolx dedicatoria; apponitur dies & an-

nus, fiquidem dicitur Data Augujix XV. Kalendas Novembris , anno 1496. unde

conltat de operis illius antiquitate.

Deinde fuccedit ordine Eulogium Sebaftiani Brant De Scorra Pejiilentia five Mala de Frantzos , de quo fupra . Hoc enim carmen prelfo pede commentatus eft Granpe- ck ius Tractatu fuo , qui paginis abfolvitur , & cujus lunt Capitula X. Horum ar- gumenta figillatim indicare placet , ne quid pranermilfum videatur , quod ad Operis lllius yetuitillV-ni notitiam facere poffit .

CapituJum I. De hominum plagis five flagellis, an naturaliter vei fupernaturaliter ex divina voluntate proveniat l

Capitulum II. De pejiilentiaiibus fagittis , prxliorum , famifque atrocitate , ac aliarum hujujcemodi rerum incommodis , cum JupernatnraHter & e divina voluntate emergunt , uude etiam malum de Fantzos hac ex caufa oriri videtur .

Capitulum III. De prxditlis Deorum telis , pejiiferifque fulminibus , cum e natura ipfa Jiellarumque configurationibus oriuntur.

Capitulum IV. (/) De pejiilenttali Scorra five de Malo de Frantzos diSiurus , ( fic ) originem trahens e Jiellarum congrefju J videtur prxmittenda ejje primogenia Coc- ii formatio .

Capitulum V. De annorum ab origine mundi calculatione , xtatumque dijiinclione , e quibus conjun^lionum Planetarum notttia emanat ; ex his tandem antedida xgritudo .

Capitulum VI. De conjunilionibus maximis Saturni C> Jovis, qux fluxerunt a mundi exordio , quas femper fecutx funt maximx tranfmutationes .

Capitulum VII. De congrejjibus majoribus Planetarum , qut funt principales hujus eluvionis , quam Mala Frantzos appeilant , caufie .

Quarcumque hactenus indicavimus, vel declamationes funt vana? & otiofa: de homi- num intelicitate ; vel ratiocinationes dubix, falfx , erronea? , ex aftrologicis potius , quam ex altronomicis principiis petitx . Sed quje fequuntur non funt ab inftituto no- itro tam aiiena.

Capi-

(*) Mafcovius , ubi fupra , Lib. }. C*f. 6. §. 8.

I l> ) Idem , Ib.d. Lib. }. C«/>. <S §. 28.

l'l Sic Auftor nomen fuum ipfe fcribit.

( d j VVolfgjngus Juftus , irt Ch-ouci.g!* Mtdico um .

(f) Quia I-iesbycer crat, ut i»/r« probibirur.

<f) Jta lcgitur in lib/o , qnam marib..s tcro .

12 iDe Morbis Venereis

Capitulum VIII. De prima caufa hujus peftilentialis Scorrx , five Mali de Frant- zos , ( a ) fluens ex calefti conftellatione .

Audtor narrat ibi fomnium, in quo dicit fe fibi vifum effe confabulari cum Hippo- crate, Galeno, Avicenna, Platone, Ariftotele , Ptolemxa , aliifque multts Ajhologii , qul

de rerum naturalium , ccclejiiumque contemplatione dijferebant , ac variis argumen-

tationibus oftendebant proprii jftmam novi morbi caufam ejje Saturni , & Jovis coitum , qui paucis exailis annis fluxtt .

Inter cetera , Addtt Auclor ibidem , quidam hujus Mali de Frantzos caufam di- „ fcutere elaborabant afferentes id effe ( b ) Plantam notiis , alii ( c ) Mentagoram ; ,, ( Mentagram,} alii Lepra? fpeciem; eifdem quibus hae zgritudines fanantur , remedns ., mederi: alii ficca corpora dumtaxat hoc morbo laborare firmabant , idcirco Gal-

„ lis crebrius evenire Quapropter etiam Francigenarum nomen proprium fibi

„ vindicavit , namque Malum de Frantzos yocitari confuevit, non autem a Germanis , „ Italis, Britannis , Anglicis, Sarmatis , aliifve gentibus nomen fibi inditum accepit , „ fed Gallica de gente , quse fui nominis monumentum peculiare ac perpetuum fibi 3, inuffit, quod nullam umquam paiTuram eit lituram.

„ Hac vero tempeftate , perg it idem , repfit morbus non folum per Latium , fed fer- „ pit quoque per Germaniam , Sarmatiam , Boheraiam , Thraciam , Britanniam , &

prorius omnes mundi cardines ulque occupavit , quod prifcis temporibus nunquam eil >, auditum „ : unde colligere eft quanta pernicitate lues venerea Europam totam per- vagata fit .

Capitulum IX. De malo Frantzos , quod e majore duorum Planetarum Saturni & Jo- vis congreffu , & ex Solis radiorum amifftone .

Au£tor ibi geminam Mali de Frantzos caufam admitti , nempe i . Expavefcendum Sa- tmni & Jovts coitum , qui accidit anno Incarnationis Dominicx 1484. die 25. Novem- bris , hora 6. minuto 4. poft mertdiem , horofcopante Cancri gradu fuper horizontem , in ftgno infelicifftmo Scorpionis <& in Martis domicilio : 2". Horrendam <& fxvam Solis Eclipfim , qua: evenit anno fequenti 1485. die Martii 26. qux magni illius conventus malignos effecius pejore reddidit .

Capitulum X. De remediis contra fagittas hujus peftiferi morbi , Jive proluviei de Frantzos .

Auftor multis in eo diflferit de Dixta sgrotantibus prxfcribenda ; laudat ai morbi prophylaxim phlebotomiam , catharfim , fternutationes , fricationes ficcas , peftinatio- nes, Theriacam Andrpmachi &c.

Poftremo, fubjungit ille ,fiat hominibus lauoranci&us boc malo de Frantzos Unguentum fecundum artem taie

fy. Geruffx \. ij.

Lithargyri auri & argenti , ana 3 j. (]. Maftiches O Olibani , ana j. Rejina Pini 5 ii j- Aluminis combufti \ ij. Argenti vivi extintli % (l. Succi malorum citriorum \ j fi. Cerx albg , Olei olivx q. f.

Gargarifma deinceps taliter fiat .

fy. Melis Rofati colati % ij. Diamorum ^ j.

Aquarum" Rofarum , Matris Sylv.« , Piantaginis , fiorum Siliginis, R"- btt , Confolidx minoris ana \ ij. Mifceantur fimul .

Videtur

(<« ) Ita in libro .

(*) VUttt* noclis , barbare pro VUnlfu tittVts . Eo nomine Medici , qui anre renatas I reias in Eu. ropa vixcrunt , foUbant olim apoellare fpeciem quamdam imperigiriis cum afperitatc cur:s Sc puftulis exiguis noctu, inquietantis , de qua vide Aviccnnam , LH. Fett. 7. T'*it. j. C*pp. lo. 11. &: L- n. tium Joubertum , Inttrprtt£titn$ dcs Hitlmns pttbtUgitfuts , qux proft^t ad calccm Chirurgix GuiJo* Ris dc Cauliaco, ab illo annotation bus ilhifttarx.

[c) ,, Hsc lues ptimum Tiberii Claudii Cxfaris pt'nciparu m^dio irrepfit :n Iraliim . Nibil

„ alivd tr*t , <jutn Lichen menti , tjutprtpttr joculari primum lafcivia ( ur eft procax ratuia niuUomra ,, in mifcriis alitnis ) mox 6c ufurpato vocabulo Mtntigrat appcllareic • „ VUn. HHcr. .Yi.-xra/. L>b.

26. Q*p. I.

LlBER V. S£CULUM XV. M

Videtur hinc polTe colligi » cx Unguento quidem , jim tunc inun&iones mercuriilcs adhibitas fuilfe; ex Gargartfmate vero , jam tunc experientia compertum eire inunftio- num mercurialium ufu ulcera inore produci , quibus gargarifmate meden opus eire .

Ceterum Grunpeciuus paifim atteltatur Scorram peftilentialem , fiVe potius luem veneream , (<0 Ittbem effe tarn teprnte in homines demiffam , ut plaga caHtus decujja

effe videatur: (^) Novum eSfe genus morbi Naturx invifum, quod e Deorum

tmmorttlium olim arce in Gallos de.nijfum fuit : (c) Horribih , terribilijimumque

pofte/ttum omnibus mortalibus inauditum , invifttm atque penitus incognitum : .... JJe- mum tvgritudinem (d) a Natura ferme alicmm , anteaque invifam , incognitam , atqne penitus inauditam .

Liber ille Grunpeckii five Grunbeckii typis pluries excufus fuit, conftatque in Ve- neta eiitione anni 1505 apud Scotwn mutatam fuifle infcriptionem ,Xqua? antiquioribus pr.vtixa erat;Sed de novo titulo Veneta: editiont infcripto iummi inter Bibliographos diicre- pantia : Secundum (e) Gefnerum , (/) Spachium, & (^p ) Pafchalem Gallum infcribi- rur hxc aitera editio De Memulagra five Morbo Gatitio: £i vero juxta (h) Sch.m- ckium , (0 Lindenium , (k) Mercklinum , & (/) Mangetuin mfcribitur De Menin- lagra fivs M:rbo Regio . Mirum fane , ii a Grunpeckio Meiitula&rd, jive morbus Galli- cks , (m) Regius diclus fuerit , quod taraen luppouendum eft , ut Bibliographornm te- ilimonia conveniant.

Mihi tamen in mentem venit a Zacharia fummo Pontirice Morbi Regii mentionetn. fa£tam eife circa annum 746, (n) in Epijioia XII. ad Bonifacium Archiepiicopiim Moquntinum , qui ad ipfum de morbo illo tunc in Germania vulgari fcrjplerat , eo confilio , ut de Difciplina ecclefiailica erga a\grotantes iiiiufmodi obiervatida certior fk- ret . Liquet autem ex laudata illa Epiitola Rrgium hunc morbum ipfifhmam eile Ara- bum Lepram , qnse in Germania tunc temporis vuigo grailabatur. Potuit ergo eadem Leprx dcnominitio in Germania abhinc permanere ad tvtatem ufque Grunpeckii , at- que ir.de etlic: , ut ille vel Editor Venetus arrinitate adduitus , quse initio inter luem veneream & Lepram intereiie a nonnulhs credebatur, luem veneream , quam Mentu- lagram appellare placuit cum Gafpare Tcrrella, non modo Morbi Galiici , ut vulgo in Italia vocabatur, fed etiam Leprce, feu ut quotidianus erat in Germania fermonis u- ius , Morbi Regii vocabulo defignandam eife arbitratus fit.

Porro hic Auftor appellatur Jofephus Grimbechius a Roberto Conitantino in Ncmen- clatore , quia vevum illius no.nen fic ibnat in ore gc-rmanico.

Aitirmat Wolfgangus Jullus , in Chronotopia 1 Medicorum , Jcfephum Grunpeckium Medicum fuiife , cujus rei , quanquam perfuaiibiiis , rides auclorem appellet. Id unum egd pro comperto habeo Grunpeckium Presbyterum fuiffe .• Hunc enim titulum libi ipfe adcifcit in fcquenti luo Opere typis excufo in fol. in cujus fronte legitur ,

Speiulum naturalts, ccvlejhs propheticx vtfionis omnium calamitaium, trt- buUtionum & anxietatum, qux fuper omnes fiatv.s , Jiirpes C> nationes Chri- fiiahnt Reipublicx , prxfertim qux Cancro & fepumo Ciimati fubjeElx funt, proximis temporibus venturx funt . Jn averfa vero facie ejufdem chartx Liber nuncupatur ,

Rexcren-

{ *) In Efiftola nun?upacotia . * ) Cap. I. ( ' ) Cap. 9- C d ) in Ef ilogo . [ ') /'» h olictbecM .

(/) //1 fiomtnclatctt Scriptcrum MeiicctuUi t (f) /'» iiilnthic* MeiiCA . ( b j In biblitth. Medic* . ( ' ) De Scriptn Mtdicii. ^k) la Lir.denit rtncvate . ij) In tiiiittbua M . . >

•ioi) Atoibus Kcgius idem e:l apuil Latinys Auclores , ac M»:bas ^1rqt.t!us , gtxce J xrtptt , gall:ce 1« ]anuijfe . Vidc Hoiatium in ^Artc Vutic* , verf. 4SJ- Plinium Hi/ter. ttt\t»r*l. Lib. zt. C*p. i'T. Ccl- lum , Di Medear.* , Lih. j. C*p. i+. 5c IfidolMM , Ong inunt , Lib. if. C</. H . Rcg!US tjt vert Jignatus ncmine Motbus , Mtllittr kic cjutnmm telft curandus in aul* . ut an Sitenus Samon cus , De Mtiicin» , ubi de Mcrbo pellendt ; vel ut opinatut Celfus , lcco lau.

datt , quod eodeill letC tecidit , quoniam llt CUietUI ter cmrte ttnxpus uteniurts eji ctnclavi eul.

ticre , ufu , Itct , ludu , lafcivi», aliit pcr qu* mens cxhilxrttur , eb <ju* R.eg:us Motb.lS ditlui viittur ; Vel Llt cenfet Ifidortis, ubi fufr» , ejuci vino btno tr re^xtibus cibis citius curttur .

(») Vid. Ttm, VI. Colicctioa. Coflcilioium tttrit ■' L*bbe .

14 D*e Morbis Venereis

Reverendiffimo in Chrijio Patri C> Dno Dno Bernhardino ( Caravajal , nato Placentiae, fed Ln Italia oriundo ex Hifpania) S. R. E. titulique Santlx Crucis Cardinali ( ab Alexandro VI. creato, anno 1495) Legato ad Ma- ximilianum I, &c. Optat Jofephus Grunpeckh , Presbyter, fummam feli- citatem •

Datx Ratisbonx, Imperiali mbe , 11 1 ldus Augujii , anno a natalitiis Chrijii ditbus oElavo fupra millefimum atque quadringentefimum ( lege quingenttftmum ) Demurn ad calcem libri exftat dies & annus editionis.

Imprtffum Nurnbergx per me Georgium Stuchs, Civem Nurnbergenfem . Annd MDVIll. fepttmo Calendas Novembris . m»7. Nicolaus Leoni cenus, Vicentinus, feu potius, (0) ex oppido agri Vi-

centini, quod olim Leonicum, hodie Lunigo vocatur , a quo Leoniceni nomen habuit , unde liquet gentilitium illius nomen ignorari , natus (b) anno 1428, inter Profeffores (0 Patavines nomen habv;t tres annos, 1462 1465 & 1464, fed deinde Ferrariam evocatus Medicinam in hacAcademia publice profeffus eft 60. annos & amplius, primufque va- ria Hippocratis & Galeni Opera Latine interpretatus commentariis illuftravit.

A (d) pueritia , imo a cunabulis ipfis , ad go. annum morbo comitiali adeo tentaba- tur , ut cum ad fe redierat , pertxfuS vitx pene fibi manus afferre vellet . Sed poji trige- Jimum annum plane eo morbo defunRus eji .

Cibi & vini (e) maxime abjiinens , fomnique minimi , prxfertim vero veneris conti- nentiffimus , ad extremam feneftutem pervenit , omnibus membrorum ac fenfuum of- ficiis integer. (/) „ Rogatus qua ratione , nullo ciborum habito deleftu , feaeclutis vitia eluderet ? Vtvidum , inquit, ingenium perpetua vitx innocentia , falubre vero cor- pus hilari frugalitatis prxfidio facile tuemur . ,, Obiit Ferrarix anno 1 524. aetatis 96. Sic de Leoniceno ad Defiderium Erafmum fcribebat Cxlius Calcagninus, in Epifto- la data Ferraria? pridie Nonas Quintiles, anno 1525. qua; exftat inter Erafmi Epifto- las , Lib. 20. Eptji. 54. Leonicenus Medicus jam menfes aliquot hunc vitx mimum ab-> folvit , vir ad xternttatem natus , quem ego ultimum Hersum & aurei fxcttli reliquias appellabam . Idem praeclare quoque laudatur a Jofepho ScaligerO, (g) quod primus Philofophiam & Medtcinam ipfam cum humantortbus literis conjunxerit , docueritque ho' tnines , qui fine bonh littris Medicinam trattant , effe fimiles iis qui in alieno foro liti* gant .

Inter cetera, quse multa funt Opera , fcripfit ad Johinnern Francifcum Mirandulen- fem , Concordise Comitem, filium Galeoti Pici qui irater erat celebernmi Johannis Pi- ci Mirandulenfis .

B.biiothff. Librum de Epidemia , quani Itali Morbum Gallicum, Galli vero Neapolitanum

Sl0l'"*r* • vocant , typis excufum in dmno Aldi Manutii , menfe Junio, MIlID, hoc

eil 1497 , Venetiis , in 4*.

in quo , ut ipfe ait in Prxfatione , inferuit furama capita difputationis , qux Ferrariac paulo ante habita fuerat de morbo Gallico .

Si Antonio (h) Scanarolo illius difcipuio fides, ut ego quidem arbitror, adhibenda fit, Leonicenus primus Medicorum Italorum fuit, qui de morbo Gallico fcripferit . Et lane conUat Libellum, cujus faita ert mentio, typis A4di Manutii editum effe Vene- tiis anno 1497. & a Natali Montefauro impugnatum fuifle anno eodem vel initio in- fequentis, cum Montefaurum Scanarolus refutaverit Opufculo typis excufo anno 1498.

In Libello fuo Leonicenus I. Statuit, ut novi Italix advenerant olim morbt priortbuf

feculis

<<) Ltandro Alberti , Tiifcritjtnt di Ittttd /' /f *IU , fol. m. 47*. (i) McitKlinus in 'Lindtnio rtntvtte .

Bailc , Di&it»n*ire Critiqnt , .1» mtt Leonicenus . tt) NicolauS Comncnus Pipadopeli , in Hiflori* Gimmfii Pttttnlmi, Tr>m. 1. pag. a>S- (rf) Jofeph Scaliger , in Efi/toU *d F'Ane. Vtrtttni/tnut» , ttjtd tnnt l$-?J. ( c ) Ferrus Clflcllanus , •» Vitit ill-ftrium Mtdittrum .

(/) Johannes Albertus Fabricius ■ &itliotk. Mtdn & infim* LttinitAtii , Vvl. 4. Lib. 11. 1» vttt Leoni-

cenus . ( / ) Uhi fufrt . (I ) ln ?r*f*thnt fui Oflrii .

Liber V. Seculum XV. 15

fcculis ignorati , qua de rc reftem proferr Caitim Plinium Lib. 26. Hifb&r. Natttr. fic fi- nu/e quodam fuo <tvo accidiff* . ,. Jani enim, inq"it i/ic, infolitac narura: morbus Italiam

„ & raultas alias regiones invalit Huic morbo nondum noftris temppris Medici

„ verum noQ-.en impofnerunt , led vuigato nomine Mprbum Gaiijciir^ .xfhcant-, quafi ejns „' contagio a Gallis in Italiam :mpoiuto, aut eodcm ten;pore &, niorbo ipfo & GjIIo. „' rum armis Iraliam infiftata Cetermn , perpjt ille , cogor-exillimare ( neque roi- f „ hi poteft in captum mentis alirer perv.-n;:e. ) natam hanc repente labem , noftram „ jra infecilTe asfatem , uc nullam fuperiorem. „

II. De natura quidem morbi fatetur ipfe „ non defuifTe , qui eumdem cum illo pu. ^ „ tarint, qucm Prifci Elepbantiafim nominavcrunt ; ficuti aJii Morbum Gallicuiti eiTe

], (a) Anriquis Licbenas , alii (b) Afapbati , alii ( c ) Prunam five Carboncm ; aJii [. „ gnjm-(J) perficum, fivc facrum exiftimarunt . ,, Scd haec fingula fingulatim mul. HCr- „ tis ipfe ccnfutat , ftatuitque „ Morbnin Gallicum inrer epidemias , hec eft , n.orbos ■] . ^ „ populatim vagantes debere connumeran , q.ix aut divina ira, ur Theologi feotiur.t , i;c' _ . „ aut vi aftrcrum , ut Aftrologi opinantur, vei ex ccru aer;s intemperie , quemadmo. (</A: ira „ dum Mtdici aibitrantnr, eveniunt . „ f 'calbuncu!

III. Miftis prioribus opinionibus ultimam fcquitur fententiam, quse Medioorum eft.

„ Illud fatis conftat , pergit llle , eo anno, quo Morbus Gallicus ccepit pullulare , ma- CO Herpe „ gnam aquarum per univerfam Iraliam fuilfe exuberantiam . Teftis eft Roma , qna: 'fud

„ prima id malum fenfit, in qua Tybris ita intumuit, ut tota fit fa<5ta navigabilis E*yfipClas

„ Tantis denique imbnbus annui ille ubique maduir, ut terris exinde humentibus ar- *pnj <■».•« „ que ftagnantibus minus mirandum fit asftivum aerem ad illam venifte inremperiem, r».Mtd, „t „ caiidam fcilicet & humidam , quam Medici atque Philofophi omnium putredinum Ll,'"i" ■ „ matrem effe conrirentur, „ In fux opimonis confirmationem varia loca ad ducit ex Galeno, & ex Hippocrare in Lib. Epidemiarum,.

IV. Denique ad Morbi Gailici curatiooera pauca proponit , nec alia prajter vcn^ fe- clionem, purgationem , alterarionem humorum falforum , dietam &c. Et ne veibum quidem de Mercui ialibus tacir.

CORADINUS GILINUS, Artium & Medieinae Magifter, fcripfir ad Sgifmundum , "14^7. Ducem Eftenfem, Herculis filium , qui natus ajipo 14^ obiit anno }s°4: > Opufculum de Morbo CaHico , quod Epiftolx limites vix e"xcedit. Viderur autem fciiplifte anno ip- lomet 1497., ex principio Opufculi, in quo air : ,, Cum anno elapfo 1496. , morbus „ quidam fcvi.limus mortaies quaraplurimos inyaferk tam in Italia, quam etiam ultra „ montes &c.

I. Teftatur expreffis vcrbis „ morbum hune apud Modemos incognitum fuifte , va. „ riafque de eo d.fceptationes inter Philicos, hcc eft , Medicos , habitas fuifte ( Ter. „ rari.e fcilicc: . Vid. qux de Leoniceno niodo ditia funt ) & haberi , ideoque fe deciei- „ vifte pro exiguis ingenioli viribus aliquid de co fcribere quam breviffime , eo fcifn : „ fint , quemadmodum ipje innuit , ut oftenderet Doftores Medicina; hanc a'gritudinem „ minrme prxtermififte , eamque ab eifdem capitulatain fuiffe ad laudem Omnipotcn* „ tis Dei .

II. Morbi originern plane ignoravit, quem ideo arceftit vel a conjunflionibus Jovis & Martis, qus anno 1494. & Saturni ac Martis, qua; anno J496. obvenere ; vel ab ira Dei in homiuum fceiera . „ Videmus , inquit , fummum Creatorem hoc ternpore „ nobis iratum ob nefanaa fcclera noftra nos vexare cum morbo hoc truculentiflimo , „ qm jam ron per Italiam, fed ctiam per omnem pene Chriftianara Religionem vi- 55 get . Ubique tubarum clangor fonat, armornm ubique ftrepitus auditur, ubique bom. ,, birJi , inftrumenta bellorum conficiunrnr , & loco faxorum fphxricorum ferrea re- „ manent, & hoc tempore inaudita fabricant ; Turcas in Iraliam vocantur . Quot jar.i „ incendia, quot deprasdarioncs , quot miferoruna mortalium ftrages jam vidimus, qu..t ,, & quantas vifuri fumus? Utinam mentiarl

III. QlioJ ad naturam morbi , credit Motbum Galiicum poni pojfi fub Capitulo ignis ptrftcj , quod prcbare conatur ex Galeno, 14. ds ftnitatis ingrnio , Cap. 7. Aviccnmi, Lib. 4. Fen. Cap. de igne perfico, & Cornelio Celfo, Cap. de igne facro feu peijico ; contra vero reieliit eos, cui atbitrabantur Morbcrja Gallicum cum Jepra Arabum feu eie- fhantiafi convenirc.

IV.

C») Jr. trtfialn* > 0'ttrlt9

16 DeMorbisVenereist

IV. Licet Giiinus crediderit Leum Gallicam a caufis univerfalibus oriii , attamen fubodoratus eft contagione ex impura venere conrrahi . Unum tamen, inquit , inter cc- tera „ dico, morburn hunc contagiofum effe, unde iterum atque iterum moneo , ne „ cum mulieribus hac perniciofa asgritudine laborantibus , aut ese cum viris hac a:gri-

tudjne infeclis fe commiferint aliquo paclc , quia vidi multos hac de caufa infeftos „ cruciatus maximos palTos fuiffe .

V. iEgrotantes dehortatur , ne temere confidant iftis imperitis, ut SariitonJoribus , fu. toribus% ac cerdonibus , maxime viatoribus , qui nofirarum carnium Junt carnifices , . . . - nec humorum facientem morbum evacuant , fea Jolum cum tocalibus ( ni ipfe faLior , cum emplaftris aut unguentis mercurialibus ) has paffvmes curare volunt .

VI. Juxra euin cura hujus agritttdinis tribus completur inflrumentis , i. Regimine & nutritiva, hoc eft, diaeta. z. Phtebotomia & purgatione. J. Balneatione in decocTo her- barum emollientium , & inuntlione partium dolentium cum linimsnto attenuante & m. ciderite .

VII. Prasfcribit, ut ulcera & poftula unguanrur ad folem vel ignem unguento ex de- tergenubus, mundicantibus , exficcantibus & farcoticis, cujus formulam profert . Quod fi hoc unguentum impar fuerit, alterum proponit ex eiifdem fere conftans, fed c»i Su- blimatum ad partem vigefimam oclavam , & Mercurius fluens ad partem decimam quar- tam totius adduntur, quo fuadet ut ulcera unica vice illiniantur, adhibito dein butyro ad efcrnras delapfum .

VIII. Demum auctor eft , ut cauteriam acluale vel potentiale fuper commifTuram coronalem admoveatur. „ Et hac, inquit, in pluribus expertus fum hanc zegriruJinem ,, in gnla patientibus , & omnes curati funt ad laudem Dei Omnipotentis , qui omnium- ,, fupenorum & infcriorum caufa exifiit. „

Exftat hoc Gilini Opufculum Tom. 1. CdileBionis Luifmina , fed antea typis jaru edi tum fuerat ; quandoquidem , fi Jordanum Ziletum Typographum audiamus , Tonius ille primus CollecTionis lllius TracTatus eos complecTtur, qui impreffl alies fuerant ; proflant- que tantum in Tomo altero hi qui Manujcrijti dumtaxat antchac fuere .

JOHANNES WIDMAN,five WETDMAN, alias SALICETUS , diAus Mficbingj» J4P7 Puflulis & Morbo, qui vulgato nornine Mal de Franzos appeilatur .

MCCCCXCVII. in 4.

Mirari fubit quanropere de hoc Scriptcre, ejufque Libris, diffentiant Bibhographi.

Jofias Simlerus, in Bibliotheca Gefnrn , quam contraxit , fimul & amplificavir , & Pafchalis Gailus , in Bibtiotheca Medica, mentionem quidem faciunt Johannis Vvidman , Mcdici , fed TracTatum illi. alium attribuunr , nenipe Libellum de ufu Thermarum Fert- narum ; idem vero alibi nomine Johannis Saliceti recenfet TracTatum De Pcfliienria ©* ejus fuga.

Diftmguuntur quoque Auflores iidem ab Ifraele Spachio, in Nomtnc/atore Scrtptmrum Medicorum, led ordine diverfo , ita ut Johar.ni Vvidman , alias Mechinger , Tratiatui de pefle & ejus prafervatione , . excufas Argcntina:, 1 5 ip. in 4. ; J( hanni Vvidman , Tra. Batus de Thermis Ferinis & Cellenfibus : & Johanni Saliceto, Tratiatus de fefte & efus- pmfervatiune attribuatur.

Contra vero Johannes Georgius Schenckius , in Bibliotheca Medica , uni , eidemque Johanni Saliceto , diBo vulgo Vvidman O* MJchinger , utrumque tracTatum adfcnbit , tum Librum de pefiilcntia & ejus fuga> excufum , ut ait , Tubingae , 1501. , tum Tra. ftatu-m ds ufn 7 hermarum Ferinarum &Cetienfium.

Demum a recentioribus Bibliographis , VanJerlinden , ds Scrirtis Medicis , Morckli no in Lindenio renovato , & Johanne Jacobo Mangeto in Bibiiuthec.t Medica , tres me. moranrur Auclores cognomines, Jobanncs Sa/icetus, diclus Vvidman , ad qaeia Iibrum de Pefli/entia & ejusfuga, Tubing* excufum anno 1501. >U 4. ; Johannes^ Pvtdman. nus, ad quem Epiftolam de Lumbrico lato , & Traftatum de Baln.js Thermarum le. rinarum in Ducatu Vvurtembergico; & Joannes Vvidman , dictus Meichtnpr , ad quem teferunt Tradlatum de Puflulis, qua vulgato nomine dicuntur Mil de Franzos . 1497. »4. ..

Ut quid in hac pugnantrum fcntentiuum diverfinte fentic-.dum fit , hqueret , confule.e placuit libros ipfos , qui laud. ntur, fed quomm duos tantum mih: ccn::ngic haftenus ufurpaffe, ncmpe Tractatum de Pufl-Uis , qva dicuntur Mil de Franzos , U TraaatDta de Pefltkntia Qr ejus fuga. lnJe tamen videtur pcfic coll gi unu ,1 cc enna.

L I B E R V. S JE C U L V M XV. I/

unum & eumdem Auctorem fuifle quem Vanderlinden , Mercklinus & Mangetus in tres ex errore dividunt ; modo tamen e>:cipias Auctorem Epiltofx de Lumbrico lato , quct proltat in XI. Libro Obfervationum & Fpijiolarum Medicinalium Gregorii Horitu . Conitat enim Epiflolam illam fcriptam fuifle anno 1625. a Johanne quodam Widman- no , ordinario Ulmenfi Phyfico , qui noftro Johanne Widman toto faxulo ad minus

,UIAt vero tres reliqui TracTratus videntur unius& ejufdem Auftoris fuifle. Nam i^.Tra- ftatus ilie de Pujtulis , qux vulgato nomine dicuntur Mal de Franzos , editus in 4. ar.- no 1497« Johannem IVidman , di&um Mechingerum , certiflime pertinet , ut liquct ex infcriptione Libri , de quo infra .

20. Trailatus alter De pejii/entia <& ejus fuga , Tubingx excufus anno 1501. &. Ar gentinst anno 1 t 1 p. de <juo infra pariter, a Johanne Saliceto , dicio Mechinger , Medt- cinarum Interprete , Phypco Ducali IV irtembergenfi fcriptus dicitur in ipfa Libri fronte ; stque extra omnem controverfiam pofitum videtur Johannem illum Salicetum , di- clum Mcchingerum , eumdem efle ac Johannem Widmin , diclum Mechingerum , tum quod ab Ifraele Spathio , Jo hanni IVidman , alias Mechingero, a Schenkio , Johan- >:i Saliceto, vulgo diclo fVidman , & Meichinger , & a Lindenio , Meicklino & Man- geto , Johanni Saliceto , ditlo IVidman , Lsber de Pejiilentia & ejus fuga attribuatur; tum potilfimum quod ipfe Johannes Widman , dictus Meichinger , exprefle teit<;tur in laudato de Pujiulis Libro , Cap. De Cura , fe Tracratum De Pejiilentia edidiffe , &d quem relegat .

Z°. Quod ad tertium Tra&atum ,qui iafcribitur De ufuThermarum Ferinarum , nihil explorati hucufque habeo de prima illius editione , qux nondum obvia fuit : fed pro certo teneo in illo Tra£ta.ru , qui a Joanne Rudolpho Camerario infertus efl Pagina 248. Gollecliionis Difputationum Medicarum in lllujhi Academia Tubigenfi . fuperiore quidem tempore , habitarum , & ob exemplarium jec.rjim editorum paucitatem pyne de- perditarum , quam edidit Tubinga: in 8. anno 161 1. i°. Au£torem Libri feiptum vo- care Johannem Widman, ditlum^ Mechingerum ; 2°. Titulum fibi adfcifcere Medicina- rum Interpretis , hoc efl , Profeflbris publici , eumdem fcilicet quem fibi affumfit m fronte Libri De pejiilentia & ejus fuga , de quo infra \ Profelforem fuiffe in Aca- demia Tubingenfi , in qua Difputatio i!la dicitur olim habita , quod de Widmano no- ttro certum e!t ; 4". Demum ad marginem primx Traftatus illius pagina? ab Editore annotari Traftatum hunc typis antea exfcufum fuijfe anno 15 15. per Thomam Anshei- njum ^ quibus facile induci patior , ut credam Librum hunc fretum efTe ejufdem Johav- nis i Vidman , cui ab omnibus Bibiiographis , imo lpfius Johannis IVidman , didh vulao Saliceti , & Meichingeri , cui a Schenckio fpeciatim adjudicatur , & a quo tanto faci- lius confcriptum fuiiie probabile e(t , quod Phyftcus elfet Ducalis IVirtembergenJis , at- que adeo notam , perfpeciamque habuerit naturam & indolem Thermarum Fennarum , germanice IVilbad , qua? in Virtembergico Ducatu fcaturiunt.

Vrerum enim vero , ut didJra cohxreant , fupponenda funt fequeniia , quae a vero non abhorrent .

i°. Nominibus Jcha>mis IVidman , difti Meichingsri \ & Johannis IVidman ,di6ti Sa- Uceti , unum tk eumdem Scriptorem intelligi , quantumvis nomenclatio diverfa fit.

1°. Auctorem iiltim ex vero, proprioque nomine vocatum fuille Johannem iVidman ; etenim nomcn ifliufmodi germanicum Scriptorem Germanum decet, qualis erat ille .

5°. At vero , cum nomen iliud IVtdman Germanice fonet Salicis hominem-lVide enim, five IVeide , Sali.em -.Matt vero hominem figniricat apud Germanos, inde factum efle , ut Johannes Widman fe Salicetum interdum appellaverit , ad rationem setatis fua: , qua in rnore pofitum erat , ut literatoram pierique vernaculam nominum tuorum fignifica- tionem latine vel grcece interpretando , feie tranfnominarent . Sic Johar.nes Reuchli- nus , Capntonis ; Gerardus Roterodamenfis , Defiderii & Frafmi ; Philippus Schvvart- zerJ , Metanclhonis ; Johannes Haufzechein , O Fcolampadii nornen fibi adoptav^rL..: ; vel nc extra Medicos , & Medicos quidem Germanos vagari videar , (a) fic Geor- gio Thorman , Pylandri ; Georgio Bock , Tragi ; Johanni Hagenbutt, vel ut aliis placet , Haynpol , C rnarii nomen arrifit : Sic ( b *) Andres Ikchman , Hallenfi Medico . placuit fe Rivinum appellare , quod ad rcfm proxime facit -' Etenim li ex Tom. I. B Bacman

[ *) Mt chor Adamus in Vitii Mt^co'um Ctria-icrum ,

/*) Chiiftian Johia, LasgUis , ;a BiW/trtw At«li(**

i3 DeMorbisVevereis

Bacman potuit ille Rivini nomen fibi configere , quippini potuerit pari jure Tohanne3 Widman nomen iuum in Saltcetum commutare.[

4. Alterurn cognomen Johannis Widman, nempe Mtuhtngevum , r.omen tffe pa- trium live ethnicum , quod patnam defignet , ^ quali latine dicas Meichingeu/em , hoc elt , onundum ex loco quodam Meuhmgen di&o , cujus ln Gerniania poluionem a me planilfime ignorari ultro confiteor.

5 . Demum Johannem Widman vocabulo gentilitio Meichingerum farpenumero nun- cupatum fuiile , pro more quoque fuse a;tatis , quemadmodum infra videbimus Jaccbum Berengarium Carpenfem , qui noitro Johanni Widman aqualis vixit , ethnico Carpi notiorem fuiffe , quarn propno Berengarii nomine.

Sed hcEC mifia faciamus, tanquam aliena , remque ipfam , cujus fatagimus , aggredia- mur ferio. Incidit nuper in manus Libeilus iiie a Johanne Widnan lcnptus , De pu- jiulis , qu£ vulgato nomine dicitur Mal de Frantzos, qutm , quoniam raius elt, ac ln- ter antiquiffimos fimilis argumenti libros connumerandus , operse pretium vifum eft diligentius delcnbere & exicnbere. Itaque I. Tradtatus ille micnbitur , BibliwK. Tra&atus clarijjimt Medtcinarum DoEioris Johannis Widman , diSii Meichinger , fcttun! de Pujiuiis D" morbo , qui vul&ato nomine Mal de tran/os appeilatur . Lditus

anno Chrijii MCCCCXCVII.

II. Excufus eft m 4 . breviore forma , & characleribus Romanis five quadratis , appofito quidem, ut videre elt , auno , led fupprefio tum lmpreffioniS loco , tum lm- prefforis nomine .

III. Comple&itur Capita V. nulla nota numerica diftinfta , quorum I. titulo ca- ret. II. De Cau/a hujus pajjionis . III. De Signis hanc pajj.onem indtcantibus . IV. De Prognofttcts . V. Demum De Cura infcnbitur.

IV. Abfolvitur paginis quindecim, quarum duodecim poftremis agitur tanturo De cu~ ra morbi , tum prajervativa , tum curativa . Ceterum pagince nullo numero fignantur, neque adeo poliunt Auftoris loca ex pagina , fed ex Capue tantum adduci .

V. Proltat , pagina polt frontem Libri verfa , Epiitola Johannis IVidman , ditli Mei- chinger , Medictnarum Dotioris , ad Johannem Nell , Phyficum , data ex Tubingen , die 20. Januarit ,anno 1497. in qua fic ilie ad amicum fcribit : „ Noftris etiam temporibus, „ inqutt , tcedus morbus invafit mortales,five voluntate divina , noilris ita exigentibus „ meritis , feu aftrorum influentia , iniquoque Saturni radio ld acciderit , judicare non

elt facile. Volens ergo, pergtt llle , pro mea l.itehigentia humano generi opem fer- j, re , hunc ex multis collegi traclatum , quem tuse ioiertiz muto , ut caitiges,

6 fi opportunum judicaveris, lmpreliioni tradas.

Sequitur Reiponlbria Epiitola Johannis Neli ad Johannem IVidman , Medicinarum Profejjorem dotitjjtmum , Prxceptorem fuum fingularem , data ex Argenttna , die 1. Februarii , anno 1497. in qua pollicetur fe curaturum , ut is Liber pro tlltus gloria im- coii1°m' pnmatur . Unde coliigitur primam hanc Libri illius editionem Argentinse produfie . Ludov/ci Venit ln manus altera Libn ejuldem editio priori per omnia fimilis , nifi quod delint M,Bni ' ili£e ambae Epittolae , ac characteres quibus excula elt , fint Gothici , ex quo fit ut pno- re pauio recentior eife videatur .

VI. Refert Aucfor , Cap. 1. ,, Hanc paffionem , quam vulgo Mclum Francix , aut „ Morbum Santtt Mevt vocant , apud Arabas ad Capitulum de AJaphati , & apud „ Graccos ad rubricam de Acharos ( Achortbus ) non lntongrue reduci , eo quod hsec ,j omnia a fimiii matena accidant ; quamquam pratfens pallio ab eis differat in hoc , „ quod Saphati & Acharos in iolius capitis partibus nalci confueverunt , praciens au- 9, tem paliio in toto corpore ut plurunum onri iolet . ,, Unde colligere eit vel ipfi Johanni Widman luem veneream ab Aiaphati five Achoribus diverfam viiam fuilfe .

VII. Sic morbum deinde deicnbit , qualis fuo tempore grafiabatur . ,, Eit autem „ dekripnve ha?c patfio , mqutt , Puttulx a pnncipio iui lenes , divifae in rjumeratio- „ ne locorum \ deinde exulcerantur ulcenbus cruttofis , & aliquando verrucolis . Spe- M cies harum Pultularum principales funt hx , quia quxdam emittunt virus & hu- „ miditatem , & vocantur arabice Sap.bati humtda , qux ii ad partium corrofionem „ venennt, dicuntur Rejrengi . Quaedam vero non emittunt humiditatem, ied torte ha- „ bent fquamas ficcas , & has vocant Arabes Saphati ficcam . Et quadam eft mul- i, tum dura & prava di£ta ab eis Alchiati . Quxdam eLt extremaliter dura & prava ,

„ homo-

LlBER V. SjECULUM XV. i9

u homogen?r miteri.v quafi cum verrucis exiftens , & dicitur ab eis Aluatln . Omnium ,. ta neu furu n caufa miterialis a venenofitate non expoliatur „ . Qux probant manifeite luem veneream tunc temporis non iifdem , quibus nunc , fymptomatis (ti- patam fuiife , fed puihilas tantum m hibitu corporis induxiffe , qut pro diverfa in- dole diverfi fortiebantur nomina , ex Arabum do£trina dedu:ta , quae tunc in fcholu

rece >ta erat . • .«».."

VIII. foannes widman , Cap. z. de caufts hufus paffionis , multas morbi caufas ad- mittir: ,, Unam , ultionem divinam ad fcelera &. delicta hominum puniendir Aliam ,

certos afpe.;tus , vel conltellationes fuperiorum corporura , facientes evenire in aere & terra difpofitionem , per quam inducunt in corporibus humanis impreifioni ,, difpofitis hanc pa!fionem praHentem . Sed quoniam de his caufis non multum curat „ Medicus, ut Medicus , fed potius de caufa intrinfeca corporali , ad cujus remotio- „ nem morbus tollitur , ideo de iita profequor & dico primo , quod in caufa harum „ puftularum elt omnis materia humoralis cujufcumque generis , dummodo fit mala ,

,, venenofa , acuta & corrofiva , fanguini mixta Ex tribus autem caufis contin-

5, git hunc humorem abundare in corpore Una eft hepuis caliditas fortis , alu-

», rens humores . Secunda eft debilitas attrafHva: virtutis fplenis in attrahendo & mun- >, dificando Melancholiam a maffa languinea . Tertia eft nutrientia convenientia ad illud , id eft, ad generationem illius humoris . ,, Qua* figillatim multis explicat , fed ne verbo quidem interpofito de concubitu impuro,unde liquet a Johanne Widman luem veneream pro morbo fimpliciter epidemio habitam fuiffe , ut actate fua commu- ni credebatur opinione .

IX. Juxta Au&orem , Cap. 5. De fignis hanc paffionem indicantibus , figna hunc morbum monitrantia in genere ad vifum & tadlum funt manifefta . Sed figna

„ caufarum five materierum diftin£liva varie variant , nam in materia plus fanguinea ,, apparet a principio puftullarum rubedo cum duricie , inflatione , caliditate & fenfi- ;, bih expulfione earum ad extra ; in cholera autem citrina attinet rubedo citrinati , », & eft velox exitus earum & dolor fortis ; in phlegnate eft albedo & mollicies fme ,, dolore ; in melancholia vero efl duricies earum & privatio doloris „ . Qua» fingula demonfirant ulterius Pufralas folum per univerfum corpus dilleminatas luem veneream tunc temporis conftituiffe .

X. Capite 4. De Prognoflicis , Johannes Widman figna proponit fequentia. Primum , inquit, Prognojiicum eventus abfolute eft , fi incipiat dolor alicui fpontaneus in coxis , tibiis, aut brachiis , aut alibi . Oportet in hac temporis conftitutione expetlare has puflu- las , prxfertim fi dolor & apojtemata genitalium conjungantur . Ita experientia expertum efi . Unde patet Widmannum ipfum jam pro explorato habailfe genitalia in utroque fexu morbo venereo potiffimum afhci .

Signa quoque prognoftica bona vcl mala , pergit Ille , funt hxc : Primum , qnod h<tc pafsio efi chronica,durans tempore extenfo valde ,fi non evacuationum pluralttas, dixtx bo-

nitas ,& localium antidotorum debita adminiftratio eam abbreviaverit Secundum eftj

quod hxc pafsio efl contagiofa , tranfiens de homine in hominem , & inde de civitate in civitatem , & de regione in regionem . Tertium efl , quod hamorrhoides huic pafsioni accidentes cum ftuxu moderato accelerant curam ejus . Quartum efl , quod corpus per has pujiutas perfetie purgatum , a lepra , cancro & fimilibus morbis , non minus quam per exitum variolarum , cenfetur prxfervari . Qus potlrema verba aperte indicant cenfuiffe Widmannum luem veneream a lepra diverfam e(Te.

XI. Caput 5. Cura , fic ait Au£lor . Cum confiderem fxvitatem hujus pafsionis , & deteflattonem efus maximam , ita ut homines a civili converfatione feparentur , faltem quoad curati fint ,non tantum regimen curativum proponam , verum etiam prxvifivum , quod debetur fanis nondum infeSlis , primo loco notabo , ut per ejus obfervantiam ab in- curfu prxdicix pafsionis prxfervari pofsint : Dehinc curativum fubdam. Ex quibus confe- quens efl lue venerea affeftos , Widmanni temporibus , a concivium confuetudine fe- cretos fuiffe , perinde ac pefie correptos .

Regimen prxviftyum , pergit ille , completur cnm dixta & potione . Dixta confiflit M debtta adminijitauone harum fex rerum , qup funt aer , motus & quies , fomnus & vi- gtlta , a-iimp pafstones , ctbus Cb" potus , inanitio & repletio , quf a Phyficis non natu- rales vocantur . De quorum finguiis multa profert ex hygieines prxceptis defumpta , fed qux ab inftituto nortro aliena funt .

B z Id

20 De Morbis Vemereis

Id unum animadverfione dignum effe yidetur, quod cum verba facit de animi paf- fionibus , addat fequentia de ufu veneris : „ Nempe coicum prxfertim multum in

omni aeris corruptione vitari debere , quoniam prxfertim humores malos ad ge-

,, nitalia derivare videtur , propter concuffionem fortem in eo fattam ; unde fortan ,z fit quod prxfens paffio in plerifque primum ibi manifeftari folet . Verum tamen eft 3J quod in juvenibus & primis fenibus otiofis &. grolfx dixtatis , atque ad venerea af-

„ fuetis, dum fiat lege permittente , non interdicitur otinino , fummopere ta-

s,' men cavendum ne coitus fiat cum muliere puftulata , imo neque cum fana , cum ,, qua prius brevi temporis fp.itio conc jbuit yir pu tuiatus .propter evitare contagionis

periculum ; jam enim cognitum eft experientia , ut fubfequens poft pultula tum re- v center lnficitur . A proihtutis ergo mulieriSus hoc tcmpore maxime cavend um eft. Ex quious patet Widmannum morbi venerei contagionem ex concubitu non prxfenfif- fe moio , fed jam exploratam habuilfe .

Poiio, fub lit llle , „ qux eft lecundum infirumentum prxfervativum , perficitur per

duus intentiones: Prima eft co-poris evacuatio & mundificatio a pravis Humonbus , „ prxmiffa eorum xquatione ubi oportet : Secunda eft cordis & hepatis reftificatio , in

virtute quorum dictx materix generantur principaliter . Evacuatio autem prima eft

J; valde neceffaria , de quo jam experientiam habeo in duobus , in quibus per

„ evacuationes iteratas humorum grolforum acutorum , puftulas jam incipientes appa- „ rere tam augeri , quam multiplicari prohibai . „ Unde fequitur xgr otos quofdam ex lue venerea a Joanne Widman curatos fuiffe ante annum 1497.

Completur aatem ditia evacuatio , aidit Ille , cum phhbotomia & pharmacia . Inter pharmaceutica remedia multos proponit fyrupos alterantes vel purgantes , ex galenica pharmacia defumptos , fed qui jam pridem obfolvere .

Reitificatur autem cor & hepar cum aromaticis, refiftentibus putrefaftioni & ve- „ nsnofis materiis, „ cujus generis nonnulla adducit , atque fic finit regimzn prxferva- tivum a diftis pujiulis .

Regimen curativum fiotiHter completar, fecundum Widmannum , dixta & potione , & forfan Chirurgia . Dixta & potio exdem adhibendx funt in regimine curativo at- que in prxfervativo : „ Dehinc vero intendatur , inqiiit iVidman , ablterfioni &. exfic- ,, cationi puftularum , difponendo eas ut cadant , & fit id cum gummeris , id eft ,

cum linimentis & unguentis , circa qux notanii funt canones fequentes Unus

„ eft , Qt incipiatur a medicinis debiiibus , prxcipue qaando eft fortis dolor , deinde „ gradaum perveniatur ad fortia , fecundus eit , quol m linimentis oportet cavere a 5, rebus morciicantibus Sc acutis multum , ne ad acuitatem hurrioris acuti venenoli ad- ,, dant plus de acuitate , & per hoc attrahant materias ad toGum .

Inter linimenta varia , qux Johannes Widman proponit , quafi ad luem veneram fa- ciant , duo funt quibulcum quidpiam argenti vivi permixtum erat . Prius dicebatur Unguentum Magijirale de Olibano, cujus tormula hxc erat.

Refxnx mundx % iij. Geruffx 3 vj. Aluminis ujti , Argenti vivi extinBi , Litar- gyri , ana 5 ij. Thuris albi Cum oleo communi f. Unguentum , in quo aliqui addunt de fucco iapathi a^uti vel arantii Z

Alterum dicebatur Unguentum Magijlrale de Thure majus , cujus formula talis fuit. Thuris albi % j. Aluminis ujii , Litargyri , Cerv.ffx ana \ fi. Ma/iicbis 3 ij. Ar- genti vivi extintli f. jj. Terebinthinx Refmx mundarum ana 3- li« Olei com- munis q. f. F. Unguentum , addendo de fuccis prxditiis Potilfimum, quod lnter hxc ambo Iinimenta difcriaien intercedit , hoc eft , quod nempe in priore Argentum vivum xquet ad lummum vigefimam quartam partem to- tius ; in poiteriore vero xquet ad minus decimam quartam totius partem .

Fatetur Johannes Widman „ communiter operante: contentos fuitfe di6to un- „ g^uento de Oiibano ufque ad finem curx , quia facit cadere puitulas cito . . . . . .

i, fea quoniam, pergit llle , funt aliqux fpecies harum pufiularum malignx , .... ideo

„ forfan opus erit Chirurgia & Medicina cauitica In boc laudo , ait llle cau-

„ terizare cum aqua forti"& fimilibus, deinde , remou cfchara , curetur cura

ulcerum .

Tandem Widman pauca fubjungit > fed brevilfime, „ de accidentibus communi-

„ ter

LlBER V. SjECULUM XV.

Zl

ter contingentibus , nempe de difficultate ingluiicndi & tumore apoilemofo ex deflu- ,, xu materierum per viam catarrhi , & de excoriatione oris ix puilulis fuperficialibus ,, ln eo ; ,, quae forte non tam iuis venerex , quam linimentorum mercunalium adhi- bitorum fymptomata fuere , fed quorum caufa medicis illius aevi nondum fatis nota & expiorata erat. . ,

Trvir ltus alter Johannis Widman fic infcribitur, Rib|ie,h. Johaunis Saltceti , dicii Mechinger , Medicinarum lnterpretis , Phiftci Ducalis M*wu. fVirtcmbergenfis , de Peltilentia , cum ad/eda quxfiione de fuga Pefiis . Ex M Tuwtngen , hoc eit , Tubingiae , ,n 4°«

Traftatus ille Capitibus fexdecim abfolvitur , ex quibus fequentia exccrpere vifum efi, qua! notatione aliqua digna funt.

I. Capite III, ubi de morbo Epidemiali , fic ait Salicetus ; ,, Morbi Epidemiales „ aliquando funt febres , interdum carbunculi , nonnunquam Morbilii , & Variola; , ,, vel aliae cutis infe'tiones , quales etiam funt Pultuke formicales , vel Afataticae , ,, (di£tx Malum Franci.c ) qux nunc ab anno 14.';-'. ufque in prifentem annum 1500. . de regione in regionem dilatatx funt tum fixvis accidentibus . ,, Unde colligitur , Salicetum lcripfilfe anno 1500. atque adeo ji idem fit ac Johannes Widman , dictui Mechingerus , antiquiorem aliam Libri iilius editionem exlhtille , quam hoc anno i<>03. recognoverit , cum Joannes Widman Librum , quem De Pejitlentia ipfe fcripfe- rat , laudet in Tra&atu De Pujiuits , typis excufo, ur modo vidimus, anno 1497- 2 . Au£torem illum nomine Pufiularum Jormicalium & Afafaticarum , Malum Erancix dtitarum , intelligere fine dubio Veneream luem,fed hallucinari graviter, quod reterat morbum illum ab anno 1457. in Europa graffari.

II. Capite XI. mentionem facit cujuldam affinis fui , nomine Henrici Steynhovvef, Vlmenfis Medici , unde liquet Salicetum non modo Germanum fuiffe , fed ex Sue- via oriundum videri , nerape ex Tubinga, quae eft in eadem Germamae provincia , m qua Ulma.

III. Capite XII. vocat Prxceptorem fuum Johannem Marliamtm , Papienfem , qui pejiilentix magn.t Mediolani currenti anno 1450. interfuit . Unde fequitur Salice- tum , ut illis temporibus plerifque Germanorum folemne erat , in Papienfi feu Ti- cinenfi Academia Medicinae fiudio operam dediffe , quod potelt etiam inferri ex Capite XVI. in quo Salicetus laudat Medicinam de Concoregio , Papienfi , a fe expertam , quae confiabat ex Rheubarbari Jiropulis ( fcrupulis ) quatuor , & tantil- lo Jpicx .

IV. Denique Capite XV. ubi de Variolis & Morbillis , narrat fe Variolas vidi/fe multiplicatas valde in ore , lingua , epigioto & gutture in Illujiri Principe , Marchione Chrijioforo Badenft , eo conjiituto in cura fua in atate juventutis circiter annum 26. Nul- lum autem dubium elt , quin ha-c hilloria intelligenda fit de Chriltophoro , Marchio- ne Badenfi filio Jacobi , Marchionis Badenfis, 6c Catharmx a Lotlunngia , qui ab illo morbo convaluit, led qui fato conceilit anno i^S-

In Difiertatione , quae adjicitur ad calcem Traftatus De Pejiilentia , & qux infcri- bitar Qjixjiio de fuga Pejiis , qufcritur utrum regnante morbo Epidemix iiceat , pro/it & exptdiat fufpecia loca & perjonas fugiendo vei repellendo dccltnare , & pro aienubu; pronuntiatur .

De cetero memini (a) a Melchiore Adamo mentionem fieri ex ( b ) Paiitaieone Jo- hanuis cujufdam Veinmanni , quem dicit natum elfe anno ;4C6. Francofum \ ( an ad Muenum , Viadrumne ipfe ambigit ; Medicina: Itudio operam dedifie Bononix , qux illa xempejiate Academiarum erat celeberima ; Archiatri munere in aula diolizbachiana an- nos 45. funttum effe ; tandem Onoltzbachii mortem oppetiilfe anno .5^1. setatis 10. Utrum Johannes il!e Weinmannus Melchioris Adami idem futrit ac Joannes Wid- man, de quo qusfiio eft , omnino nefcio ; conveniunt quidem sras & patria , fed no- men paululum abiudit. De hoc vidennt quibus vacat , ac fuppeditatur copia hboru.n ceterorum • quos a Johanne Widman fcriptos elfe Bioiiographi memorant ex quibus poterunt forte veritatem expilcari .

Alexa.vder. Benedictus , Veronenfis , Doclor Medicus , ( c ) Laurentii filius , ,,97 Tom. II. B 3 Medi- 4>7

(«) In Vitit Germ*t»rum Mcdlarujn PS- jO.

( i ) Lii. J. Proforvjrraphi* .

{«) Mcdicin, Lib, i, C"/'. 4»,

2i DeMorbisVekereis

Medicinam aliquandiu fecit in ( a ) Graecia & in ( b ) Creta , fed prcfertim (c ) Me- thonae in Peloponefo , hodie Moden , & (W) Cydone in Creta , hodie /a Canee . Ab itineribus redux artem eamdem non fine laude Venetiis prof.tebatur anno j 495. cum a (e) PrxfeEiis feu Provijoribus bclli Tarcnfis , hoc eft, belli quod Veneti cum fociis Mediolanenfibur, ad Tari ripas , hodie U Taro , mrvebant adverfus Carolum VIII. Gal- liarum regem , ut a reditu illum lntercludcrent , magnis prxmiis tk honoribus inductus eft, ut exercitui quem ducebant, Medicus intereflet . Quin imo (/) eorumdem confi- lio , lmpulfuve potius , 'ad exitus hujufce belli literis confignandos aggreflus eft libris duobus, quos infcripfit Diaria de bello Carolino.

Notiflimum quidem ex hiftoricis , & ex ipfo etiam Guicciardino Scriptore Italo , quanta cum animi fortitudine exercitus Francicus , in quo vix novem millia armato- rum numerabantur % quadraginta , ut minimum , Venetorumaut Mediolanenfium millia in Foro novo ad Tari ripas perruperit & fuderit, viamque fibi Marte patefecerit , Caro- lo omnia Imperatons , militifque munia eximie prarftante. Nihilominus tamen Benedi- £lum, utpote qui calamum in hunc finem fumpferat , Ducibus Venetis ut (g)placerent, quas feciffet fabulas , aperte mentiii non puduit in laudatis libris, non quod ajat qui- dem Venetos fpecrabilem vicioriam de Francis confecutos fuifle,hoc etenim nimis pu- tidum videbatur , fed quod aufus fit dicere eofdem cum Francis ancipiti prcdio , nec inglorie depugnavilTe , quae fane filfitas excufatiqnem nullam habere potelt prxter im- probum partium ftudium , unde peccatum elevari nequaquam arbitror.

Sed ha:c mi(fa faciamus, quse tamen Benedicti xtatem fignificant \ quippe fcribe- bat (h) de Anatome Venetiis anno 148^. :Nuncupavit(/') anno 149}. Senatori cuidam Veneto Libellum de Pejiilentice caufis , prxfervatione , c> auxiliorum mnteria: Interfuit anno 1495. bello Tarenfi , feu ut ipfe ait, bello Carolino , de quo Diaria ( k ) edidit Venetiis anno fequente 1496.: Excudendos curavit (/) anno 1497. Anatomices humani corporis Libros V. ;& annis confequentibus Imperatori Maximiliano I. (m) infcripfit Li- bros XXX. De omnium a vertice ad plantam morborum finis , caufis , differentiis , in- dicationibus <& remediis , tam Jimplicibus , qam compofitis . Nondum quidem comper- tum habto, quo demum anno Benedittus decefferit , fed conftat ex Epiftola cujufdam Jacobi Antiquarii , Mediolano adBenedictum fcripta , illum inter vivos ; fuifle anno 1 508. imo vero probatur lllum vixiffe etiamnum anno 15 11. ex Lib. 25. Medicinac fua? , Cap. 29. ubi loquitur de quodam terrs motu , qui contigit anno eodem , feptimo Ca- lendas Aprilis , C£* qui univerfam Italiam ultra quadraginta dies concujit .

Quod ergo Poetre de Jano bifronte fabulantur , noffe illum prarterita & futura tem- pora , de Benediclo verius dici potefl , fi ratio habeatur luis venerea? . Nempe vidit ille utraque tempora , & ea qua: luis illius ingreflum pra-grefla funt , & ea qux eum- dem funt confecuta ; & ut de Cumano modo dicebamus , fic iple adfuit quoque an- no 1495. inter Venetas copias , quibufcum in Foro novo conflixit exercitus Gallicus, in quo tunc latebant prima morbi venerei leminia , ex Neapohtano regno delata , & Galliam totam brevi infeftura. Benediftus ergo, fi quis alter , potuit omnium certif- fime antiquos priorum temporum morbos , cum prxfentibus pofteriorum morbis, con- ferre atque componere, ac proinde de vera origine luis venerea; teftis nullus aut locu- pletior, aut oculatior adduci potefl , neque adeo qui fide dignior fit , cum hic nulla fit gratia; fufpicio.

Nihil quidquam de lue venerea fpeciatim fcripfit Benedi&us, & quod maxime mi- rum videri polfit , ne in illis quidem XXX. Libris de omnibus a vertice ad plantam morbis ; fed de eadcm plurima variis fuis openbus afperlit loca , quae cum egregia ,

palma-

(«) Lib. t, t)e omnium motborum lignis, caufis &e. five Med'ciD. S<c. C*p. 2. Lil>. aO. C*p. 4-

*C Lib. 1 dt Vtftiltuti* , in Yrcfat.

(*j Anarumiccs , L<l>. t. C*{. j^. Lit. 3. C*p. 9- Medic. Lil. 1. C*p. jj. ( ' ) Medic. Lit. n. C*P- •»«•

( d ) Medic. Lit>. 1 C*p. a<5. I : AnaromV. L>'*. a> C*p. 18.

(*) Chiocnt , X>« JUuftribns Midicu Vtrontnjibus .

(f) fcx piatfat. ck Epiftola nuncupator.a Open prifixis .

(£) T''itnn'us, in TnUgo ^indri* .

( t ) E < Pjxfatione luiic L;b;o prefixa .

C» ) Ar latonllCei , Llb. y < *p. aS.

t k 1 Ex annti priras Editioni adfctipro . . .

(/) Ex Ep ftola nuncupatoiia ad Iuipei. Maximilianiim I, Editioni *An*timicv Heni.c: Sfepnani an- Bi lSi - przfixa .

(m) Ex Inkiiptione fingulorum Libxoram .

LlBER V. SjECULUM XV.

palmaria , decretoria fiut , caxx ideo nobis fuit fingula follicite conquirere , excerpere & in fequentia capita referre .

I. Novitatem luis venerex aperriflime paflim atteflatur . „ Venereo taclu (a), />/- „ -yw/r , novus, vel faltem medicis ignotas prioribus , fyderum peflifero afpeclu mor- ,, bus gallicus ad nos ex Occidente , dum h*c cderemus , irrepfit , tanta omnium „ membrorum foeditate , cruciatibufque , noile pr.ufertim , ut Lepram alioqui infana- „ bilem , five Elephantialin horrore fuperet , non fine vitae pernicie . Hxc pefHs reli-

quas provincias jam infeflavit , qaac etiam pntfanstis facile repullulat , magnaomnium „ M-dicorum ambage . Ex Occidente ( ex Hifpania , ut puto ) venere Emp;rici , j, qai magno qu.ettu urbes circumierunt , ld tantum profitentes. Muliebres pudendas „ partes, (b) ait alibi , primum , cum ha?c fcriberemus, infeflare miierabiluer ccepit „ niorbus gallicus , unde lllud proflitutarum virus totum oibem infecit , tanta earum „ partium fceditate , ut quacumque blandiori Venere proci facile arcerentur . Videres „ fceminas ore Venwrem pulcritudine fuperantes , qux- fuo fuediifimo ccmplexu infini-

tos libidine iatem^erantes fera poenitentia afflixere.,, Unde liquet Benedifto probc perfpeftum fuille morbum Gallicum ufu Veneris cum mfeclis contagione contrahi .

II. Luem veneream defcribit ceu morbum ferociffimum , adhibitifque remediis fu- periorem . ,, Morbum Gailicum , (r ) inqnit , novam mundo peflem , tempeflate no- „ llra concubitu atque conta&u irremediabilem haberi , atque cum Elephantiafi vio- v lentia contendere animrdvertimus , fuperaddito fceditati dolore ; nam oculos, ma- „ nus, nares, & pedes , aliafque corporis partes ablatas videmus , in contumacia vi- ,, tae , ea violentia . Et in alio loco : Corpus , ( d ) ait , diflemperamento vitiatum , Elephantiafi , Lepra , Hydrope & novo morbo Gallico corripitur , cujus novitate ,. a:tate noflra vincuntur Medicinae. „ Qax manifefio probant luem veneream illa xta- te pemiciofiorem & remedia qux adverfus illam efficaciter valent , nondum fatis comperta fuifle . Adde ex fimilitudine , quam Au£tor inflituit inter morbum Gallicurn. & Hydropem , poffe coliigi ab ilio creditum fuifle hunc morbum . fine pnrvio conta- gio , fponte concipi pofle .

III. Videtur gonorrhceam veneream obfervatam habuifTe. „ Viris, (e) tnquit , ge.- „ niturx proHuvium, quam yovoppVi*v Grxci vocant, farpe eveHit,hoc prxfertim tem- , pore, dum hxc conicriberemus , veluti enim peltilentia plurimos afflixit . „ Quae :* de virulenta gonorrhcea debeant intelligi , ea demonflratura funt gonorrhceam m lue venerea multo citius advenifie , quam vulgo creditur.

IV. Pnmus elt omnium , quos novi , qui diffecuerit eorum cadavera , qui ex lue ve- nerea segrotaverat : „ Obfervavere (/'), inquit , priores Medici , ut fi qui ignotis mor-

bis lnteriiflent , difleclis cadaveribus , occulta morborum initia perfcrut.srentur , ut „ pari exemplo vivis prodelfent. Idem in firnia fua facere Galenum non puduit igno- „ ta mortis caufa ficut & nos in morbo Galiico fecimus . Sed multo dijertiio alibi . „ Ofla, (g) ait Ille, corrumpi novum non efi ; fed abfcelfus innafci mirum eft , ut „ nuper vidimus , dum mulierem quamdam Gallico morbo interemptam refecaremus , , caufam morbi perquirendo , oira iub omentis (periojiiis ) fuis integris tumentia & ad

niedullam ulque fuppurata invenimus. „ Unde colligere eit exoftofes , & fuppuratas quidem , a lue venerea in lpfo morbi ingrellu indu&as fuiife.

V. Remedia quxdam proponit ad Iuem veneream , fed obiter, & ut occafio oblati efi. (/;) „ Ad ulcera, inquit , Gallici raorbi in cute enata , pujiulas fciiuet , Ellebo- ,, rum atrum cum axungia conterito falfa , adde vini f;ccem five crapulam cum Iride .

AUbi vero , (<) ProHuvium (/j«§K/«/'.y )exfaucibus ex morbo Gallico efficaciter mor- ,» bum levat ; „ quod hailenus inauditum , nifi de profluvio ianguinis ex ore forte in- telligatur, quod graviori vel diuturniori ptyaliimo interdum fupervenit, cum oris ulcera altiora vafa fanguifera depafcuntur . Videtur alibi falivationis ufum notum habuitfe :

„ Inter opportuna , ( k ) inquit , remedu"( cephalxx & hemicranix ) funt quae

B 4 „ or^

(*) Anatom:c«s, LXb. z C*p. «I.

<i) De omnibus morbis , Lik. 17. in prtamit .

fc) Medicin. Univcifal. L>t. 16. C*p. 1.

( d ) Iindem , Lih. \. c*p. xl.

(«) Medcin. Uo vetfal. Lib. 14. Cip. 6.

</) Anatom.cei . Lib. ,. c*p. 1. (5) Ibid, Lib. i- Cp. 6.

( b ) Mcdicina. L>b. jo. C»p. 12.

( I ) lbid Lib. 9. C*p 44. / {k) Mci.cta* LH, x. c*p. 1«.

24 D e MoRfifs Venereis

Sj ore falivante pituitam evocant , magno quandoque impetu , ut in Gallico morbo » -. qui dum ha?c confcriberemus , orbem pene crudeli tabe afflixit. Imo vero non igno- raffe falivationem cieri inun:tione ex argento vivo. ,, Medicamentis (a) inquit . mobi- „ les fiunt ( dentes ) veiuti qui in morbo Gallico, un£tis , plurimo argento vwo inje&o, „ articuiis & humeris inunguntur , qnoniam nonnullos tremulos & paralyticos vidimus „ refolutis nervis atque membrorum lacertis , una pariter dentes labefactatione pericli- „ tarunt , pluribus collapfi funt , nervulis quibus adalligantur veluti vinculis diffo- lutis . ,, Unde confequitur inunitiones mercumles vel m ipfis luis venerea; incuna- bulis adhibitas fuiffe , atque adeo illarum ufum ipfi morbo quafi aquarvum effe .

VI. Liceat adjicere loca aliquot alia , a noftro quiden: inftituto aliena , fed animadver- lione yere digna. I. ,, De rore Syriaco, (b) quem Mannam nunc Officinae vocant , ob

„ thuris mannx fimilitudinem folvit leniter, tnqutt llle, nec ventrem turbit , re-

5 gia quidem potione . Veteribus Marroms etiam unuas ternas dedimus , fine moleitia „ alvum humonbus exonerantes. Ex Affyna (forte Syria ) defertur . „ Qua- videntur ar- guere mannam, de qua Benedictus a mmna holierni , quse ex Calabria petitur, mul- tum difcrepafie . llle fane a manna fua diltinguit Plxomeli , quod ex Apulia deferebatur . II. De Rhabarbiro, feu Radice barbara , ut iile ait , quamdicit rttate fua aurt pretium eequa/Je . III. De veretri tenfione in mortuis perdurante (r) ,, Mirum efl , inqu tt , quod ,i in caftris vidimus ad Tarum in Parmenfi agro,in pugna adverfus Gallos . Nuda erant j, cadavera paffim per ripis fiuminis jacentia, quorum inguina mire iupra modum ma- gnitudinis intenta erant , folis, ut puto, vapore ac heitemo nnbre , quo corpora per- tufa erant. , Cave tamen credas hocce phaenomenum a lue venerea , qua virilia oc- cuparentur, forte deducendum elfe . In Gallos enim ea tantum caderet fufpicio 5 quos conftat a regno Neapolitano rediiffe lue venerea contaminatos . S?d cadavera illa , de quibus Benediitus loquitur, non fi.#ere Gallorum , ( d) quorum vix centum in pugna toronovam occubuerunr, at Venetorurn potius, quorum carfi (unt ad quatuor millia : Quibus addi velim idem phamomenum in cadavenbus eorum haud raro obfervari , qui morte violenta , atque adeo convulfi interierunt , ut liquet ex Philippi Salmuthi Ob- fervat. Medicar. Cent. 5. Obfervat. 40. 1497 Gaspar Torrella Hifpanus, natus eft Valentiae in Hifpania ex parte Mcdico ce- lebri ; ,, Genitor meus , inquit ipfe , in Prxfatione prxmi/Ja Trazlatibus De dolore oc ,. de ulcenbus in pudendagra , Medicus fuit,cujus memoria ob hujus artis exiniinm pe- „ ritiam fempiterna erit. Infuper fumus hac tempeitate tres germani ab eodtrr, patre nati , in eaJem Facultate Do£tores , inter quos ipfe minimus fum . ,, Quocirca videtur locus effe conjiciendi inter fratres illos Gafparis anumermdum cfle H ercny- mum Torrellam , Medicum Valentinum in Hifpania , (e) qui Vaient itt edidit itino 1496. in 4. Opus de imaginibus Ajirologicis , an imagines ccxlejies aur 0 imprejix f abe- re vim morborum expultncem fine ulla Juperjiitione valeant?

Innotuit Torrella Cardinali Roderico de Borgia , qui & ipfe ex eodem regno Va- lentino oriundus,&a fummo Pontifice Calixto III. fuo avunculo ad Archiepiicopatum "Valentinum promotus erat anno 1455. &c apud illum dignitate fummi Pontifitis ror!' tum anno 1492. Medici domeftici minifterium obivit . Ipfe enim in anfiquiffimis iuis Operibus anno 149". fcripris fe profitetur Alexandri VI. Pontificis maximi Pr.natvm ^omejlicum ac Medicum effe . Quod idem munus obtinuit etiam fub Julio II. ut li- quet ex alio ejufdem Libro De Regimine feu prxfervatione fanttatis quem ad Julium II. fcripfit anno 1506.

Ignoratur, quo tempore ab Alexandro VI. Epifcopus Sanfla? Juftae renuntiatus fif . Sed conttat Auctorem de ilio titulo gloriari in ipfo Traclatu De Pudendagro , qui omium ipfius Operum antiquiffimus eft, & anno 1497- fcriptus. Imo locus cit conje- ftura* ad eam dignitatem anno 1487. proveftum eum fuilTe , quod ipfe referat in lau- dati Traftatus procemio , agi tunc annum decimum , cum circa eccfefiajfica occupar. s arti Midicinx mtnime vacare potuit ; nifi id non de Epifcopatu , fed de munere quo- dam Eccleftafhco apud fummum Pontificem videatur intelligendum .

Epiico-

( *) lbidem Lib. s. C*f. 15. ( b ) Mcdicin. Lib. j. C*p ■ 8. < c ) Mcdicin. Lib. C"f. 19.

(d ) Lc Pcic Daniel , Hiftoiie de Fiarce , ad ann. 149?. (< l M cliael Mcttaire, Anntl. T?(tgr»fh. Tom. 1.

L I B E R V. S ,£ C U 1 U M XV. 25

Epifcopatus ille Sanitx Juftx, quem Gafparem Torrellam obtinuiffe certum eft , in Sardinia iitus , fuberat Merropoli Arboreenli, vulgo Ori/iagni . Dicitur a Francifco de Vico, Hijhria g-neral de la Isia y Reino de Sarditia |, Parr. 6. Cap. 80. O- 81. fup- prelfus anno 1504. & unitus effe Ecclcfiae Metropolitanae Arboreenfi. Conftat (a ) ra- meo Gafparem noitrum Sellioni fecundx Concilii Lateranenlis V. fub luiio II. inter- fuilfe anno t?iz. & lubi^riplilfe cum titulo Epifcopi Sande Jujix : Uude necelfe eft , fi jure celferir, titulum faltem retinuilfe.

Exttaut hu/us Auftoris Libri duo De morbo Gallico, quorum unufquifque binos Tra- clatus comprJiendit .

Liber prior prodnt Romx cum fequente infcriptione . Bibiioih. Tradatus cnm Confiliis contra Pudendagram , jeu morbum Callicum , cui adji- Bffjj^ citur in fina . Impre/jum Romje per Magt/iritm Petrum de Laturre , anno m*. mc ""CCLxxxxvii, die xxii. Novembris , fedentt Alexandro VI. Ponti- fite maximo , irj 4. Chara 'teribus gothicis , Plagulae 6. I. Proitat initio illius Libri , Tratiatus de Pulendagra , feu morbo Gallic» , qui fcri- ptus fuit ad Reverenditfimum 6/ Illufirifjimum in Chnjio Patrem O- D. D. Cvfaremde Jtsorgta , ntnlo Sandx Marix novx Diaconum Cardtniltm Valentinum ; Nempe Cxfarde Bot^vi 1 fltius nothus Alexandri VI. Cardinalis dignitatem retinebat adhuc anno 1493. qu.un non abdicavit , nifi anno 1498. fratre natu majore Johanne de Borgia , Gandiae Duce , an doio , an cafu interfefto . Laudatur hic Torrellx Tra£tatus ab Antonio Scanarolo , in Epiilola fua De Morbo Gallico , nec mirum cum Bononix typis excufa fueric anno tantum lequente 1498.

In illo Libro affirmat Torrella ,, malignam hanc xgritudinem incepifie anno 149?. ,, in Francia ( hujus loco legitur in Alvernia in Colletlione Veneta Aloifii Luifini , irno „ vero in attera ejufdem Traciatus editione , quam Gajpar ipfe Terrella nuncupavit E- pifopo Abrincenfi, de qua mox) tk fic per viam contagionis pervenilfe in Hilpaniam, „ ad Infulas {Siciiiam ,} in Italiam, & finaliter ferpendo totam Europam peragravif- fe , & fi fas dicere eit , totumorbem.

... ! icunt Allrologi , pergit 'lle, hunc morbum evenire a conftellatione corporum fu- ,. periorum : Nam dicunt quod effecius univerfalis in caufas univerlales refolvi debet, ;, tk hoc propter Saturnum exiikntem in Ariete : Nam in Ariete & in Pifcibus funt

quxdtm ilellx habentes virtutes generandi monllra.... Alii dicunt quod eft flagel-

lurn Dei .

Refert inde eorum opiniones , q'ii putabant Morbum Gillicnm defcriptum fuiffe ab AvKenna , 2. Canone , Cup. Ae Tbure ; ab Hu^one Senenfi , Conftlio 70. de injttiio- ne cutis <D- afaphati cum pujiults faciei \ imo ab Hippocrate , Aphorifmis 20. & 21. feciiont 3. & a Galeno, Commentario in eofdem Aphorifmos .

Morbus , ut ab Auttore delcribitur , multiplex erat, „ &. non fervabat eumdem ,, ordinem invafiotns propter diverfitatem materierum peccanrium \ nam , inqutt Illey „ in aliqutbus incipiebat a doloribus in aliis a pultuhs cruitofis humidis ex quibus , exibat bumiditas favo mellis fimilis ; aliquando quxJ.im matera fimilis granis fi- ,• cuum , rotunda tk dura ,• in atiis exibat quxdam humiditis fimilis aqux carnis , ,, & aliquando (anguis ; aliis autem eveniebant pultulx cruftofae ficcs , & fic de ,> aliis : & dolores non erant fixi , fed folum no£turnales , ex quibus fequebantur in-

fomnietates.

Memorar Torrclla ,, multos moiernorum , videntes hunc morbum proceder? excau- „ fa lupenon , non parcere regioni , tempori , xtati , fexui, neque complexioni ; non

lervare eumdem orlinem idcirco neglexilfe curam , corilulentes ne aliquid fa-

ccrent , (ed eam dimitterent Naturce : nam ea qu« tentaverant in variis mfirmis, fuerunt potius nocumento, quam auxilio. At vero addit aliam fe-tam Medicorum ,. fuiife, cu n qua ipfe tenet , dicentem hunc morbum cognitum effe cum fuis cau-

,, fn x acc. L-.jtibas , & forv; curabilem , qujJ probac au-toritate , ratione

„ & expernnento .

Fati :tur quidem morbum contagiofum effe ficut fcabies , cujus fpecies eft ; fed li- cet ut pljn.n im eveniat per viam coatigionis , cenfet nihilomi ius aliter polfe eve- nire , ut utendo milo regimine, .... fi utantur cibo oc potu falfo, acuto aut ama- „ ro , ut evenit Magutro Antonio Marci , Catalano , Artium tk Medicinse Do£lo*

( »

(^) Yide ad illuin snnum '.-.<:!. QmdUitum \- . L*libt ,

26 DeMorbisVenereis

„ ri;.... Si non utantur balneatione , ut erant foliti ; fi ncn mutent pannos; fipri- „ ventur exercitio aut friclionibus ; aut fi utantur medicinis aut cibis adducentibus „ materiam ad cutim.

Credit curam pudendagrx compleri dixta & potione . Circa dia:tam multa proponit , fed vulgaria. Cura vero per potionem , tres indicationes comple£titur Primam ad eva- „ cuandum phlebotomia & purgatione , prxmiffa humoris peccantis digeftiont: Secundam ad refolvendum & exficcandum ope balneorum & remediorum iocalium , intei qux laudat pracfertim fudationem in furno calido , aut faltem in ftufa : Teniam deniquead confumendum reliquias materix , fi qux remanferunt in cute , ope unguentorum , quo- Tuin varia proponit genera ex detersentibus , mundificantibus , exficcantibus , addito etiam in nonnullis Mercurio faliva humana extinclo , fed ad minimam dofim .

II. Sequuntur in eodem libro , ex ordine temporis , Conjilia quinque Medica , feu potius Hiftoria: argrotantium quinque , quos Auctor a menfe Septembris ufque admen- fem OSiobris inclufive prxfentis anni MCCCCLXXXX VII. ab hac crudeli agritudine ad prijiinam fanitatem perfetTtfftme reduxit juffu Rev. Dom. fui Cardinalis Valentini , qv.em Deus inquit , protegat , vifitet atque defendat .

iEger I. Morbum contraxerat, quia „ de menfe Augufti anni 1497. rem habuerat

cum muliere habente pudendagram. Illi aderat initio ulcus in vir°a cum quadam ,, duritie longa t^ndente verfus inguina ad modum radii , cum forditie & viruientia . „ Po!t fex dies ulcere femicurato arreptus fuit ab inteninTimis doloribus capitis , col- „ li , fpatularum , brachiorum , tibiarum & coftarum . Elapfis poftea 10. diebus ap- „ paruerunt multx puftula? in capite , facie & collo .

Alter arger, fi Torrella» fides fit , fed credat Judxus Apella , ex immoderatis labt- ribus per menfem Auguftum anni 1497. & pravo regimine infectus fuit pudendagra fanguinea cum ulcv.fcults in virga , maculis latis , rubeis , jive pv.Jiulis in untverfocor- j>ore , qux cortices inftar furfuris emiferunt , ac demum doloribus intenfis capitis , cclli & fpatularum .

Tertius per viam contagionis fuit infeclus pv.dendagra phlegmatica cum puftv.lis grof- \fis, cruftofts, ex quibus exibat fordities groffa , alba , ad fufcedinem tendens , cum do- yloribus. Curandum illum habuit menfe Oitobre anni 1497.

Quartus infetlus erat pudendagra ab anno uno, & ut ipfe retulit Torrellx , evenit ei dormiendo in eodem letlo cum fratre fuo infecio . Aderant initio dolores , & deinde pu- ftulx gro/Jx , cruftofx , cineritix, quibus evanefcentibus redire dolores cum ulceribus in tibia. Curatus fuit anno eodem 1497.

Quintus morbum concepit fpontc juxta Torrellam ex parva fanguinis diathefi . Fuit autem arreptus pudendagra cum pujiulis ac intenfiffimis doloribus brachiorum , fpatula- rum , colli , pedv.m ac manuum , & prxcipue in in pattibus anterioribus tibiarum , ubi ojja quafi a carnibus funt denndata .

Pracmiffrs alterantibus , digerentibus , purgantibus , ftufarum ufu , unde affatim fu- daverunt , & inundtione ulcufculorum & pulhilarum cum unguento detergente , omnes dicuntur perfedle convaluiffe . 7?;t>:;0'Ti Nuper in manus venit altera ejufdem Libri Editio in 4. literis gothicis paginarum w»iitiii 44. in qua nec annos impreffionis , nec typographi nomen indicatur , led quar dicitur impreffa Romx . Nuncupatur h.rc editio ab ipfo Torrella Reverendo in Chrijio Patri & Dom.Dom. Ludoviro de Borbonio, Epifcopo digniffimo Abrincenft , hoc eft, Ludovico de Ecrbonio, filio fpurio Johannis II. de Borbonio, Comitis Vindocinenfis , ,, propter „ cujus preces , qua? fibi prxcepta fuerunt, Autlor ait fe decreviffe irerum hunc par- „ vum Traftatum imprefforibus tradere ; & eo maxime cum videat hunc fTviifimum» „ peftiferum ac contagiofum morbum undique ab imperitis mendofa cura , Sc palliati- j, va , ac irregulari curari , qui in deteriores lapfus mfirmos cadere faciunt.... Deus £t mihi teftis , pergit llle , quanta incommoda ac facva accidentia ex inunftionibus iftorum Empiricorum fequi vidi, & quot dies fuos clauferunt prxtereo . . . Legant „ igitur , fubjungtt ldem , Medici & Chirurgici hunc Traclatum , quibus argritudi- „ nes curare faculr?s datur Ceteris vero imperitis & deceptoribus , ne amphus hos falfe curent, a Protoinedicis prohibeatur . „ r;tiioth. Liber poltetior Torrellx' fequentem pra'fert titulum .

ReRi» u Dialogus de Dolore , cum Tratlatu de Ulceribus in pudendagra evenire folitis .

i\ iz»rin. £t jn f^ne adjicitur , Tinit iibellus. comprehendens vcram & cpmpletam curam

LlBER V. SjECULUM XVr. 27

Pttdendagrx , edttus a Magifiro Gafptre Torrella', Epifcopo San%f Jujlf, riatione Valentino, qui fuit complstus Romp dte ultima Ociobrts , per Johannem Befic- ken & Martinum de Amlterdam , fsdente Alcxandro fexto , Pontifice maxnao .

t. Prior hujus Libri Traclatus , qui infcribitur De dotore in pudendagra evenire fo- lito , fcriptus ruit anno 1491? in oppido Blcjenfi in Gallia , ut legitur in proccmio , ubi Auitor tum CaTare de Borgia , qui Curiam Cbrijtiani/fimi Ludovici Francorum Regis ftqnebatut , mtram traxit per totam quadraqvfiiv.am tropter al-.quam aeris pejiiferi Juf- ptcionem. Non mirum igitur , fi in illo Tradatu laudet Torrella Trailatum de Pu- dendagra a fe compofitttm fuperioribtts annis , qttando Romx erat , Cxfaremque de Bor- qia , ad quem fcribit , non Cardinalem dicat ut in priore , quippe qui dignitate illa ie jam abdicaverat , fed SanHx Romanp Ecclefip Gonfaronarium ac generalem Capita- neunt & Dv.ccm Valentinp. Siquidem Cxfar de Borgia illo Ducatu a Ludovico XII. Francorum Rege , donatus fuit anno 1498. Gonfalonerius vero & Capitaneus genera- Jis Sin&ae EccTefiae Romanx ab Alexandro VI. patre fuo renunciatus eft die 29 Mar- tii anno 1500. ut liquet ex Diario Alexandri VI. a Bttrchardo fcripto & a G.G. Lei- bnitio edito . Unde colligere ett Librum hunc Torrelhc , etfi Blefis fcriptus fuerit an- no 1499. publici juris facrum non fuiffe nifi anno 1500.

In Epiltola nuncupatoria fcede putideque adulatur Cxfarem Borgiam hominum fce- leratiffimum , quem tamen aperte laudat ; ccu „ unum qui fxculum exomet fuum , ,, unum inter Principes do6tum & literarum cultorem , unum literatiffimum , unum ,, in armis peritifiimum , unum qui domi bellique magnusxvo iilovideri pollit, unum. , qui Ecclelix libertatem & auctoritatem diludicet & augeat , a quojuftitia Bruti , „ conltantia Mutii, continentia Scipionis , fidelitas Marci Reguli , ac magnanimitas

Pauli iEmilii fuperetur .

Inter adulatoria mendacia yideretur quoque referenda nomenclatio Cxfari Borgix ad- fcripta , quem de Francia dicit . Sed conltat (a) a Ludovico XII. Cxfarem de Bor- gia , ejufque pofieros omnes authentico diplomate dato menfe Maio anni 1499. in no- men ac fcutanam telferam Francix ( au nom <& armes de France ) adoptatos fuiffe Inde elt quod tefie eodem Burchardo , hoc Francie nornen & AlexanderVI. Cxfari de* Borgia tnbuerit dum eum Gonfalonerium creavit ; & Cxfar ipfe de Borgia fibi ar- rogaverit. Sed iis milfis, qux funt alieni inftituti , ad ea redeamus, qux de lue vene- nerea afferuntur & qux funt noftri .

Itaque in hoc Libello , in quo duo introducuntur Collocutores , Vulgus , quod de pudendagra multa quxrit , tk Medicus , qui Vulgi quxfiionibus refpondet , le- gere elt .

„ i°. Gallis manu forti Italiam ingredientibus , & maxime Regno Parthenopxo oc- „ cupato , & ibi commorantibus , hunc morbum dete&um fuiffe .• Idcirco ab Italis „ Morbum Gallicum cognominatum efie imaginantibus ipfum Gallis connaturalem ef- „ f e : In Gallia vero , quia in reverfione Regis Caroli cum fuis in Galliam hic mor-

bus apparere incepit , credentes Gallos eum ex Neapoli apportaffe , hanc ob caufam

Morbttm Neapolitanum vocavilTe.

2». Gafparem Torrellarn ,, infinitos curavifie , & curari fecifie ; & intelligo , ait „ llle , per curare eos , raduxilfe ad falutem , non ficut ille , qui multos curavit , fi- j) cut dixit Galenus , de quorum numero nullus evafit .

I". Attrologis non fidendum effe . ,, Quid , inquit , Baronibus regni Neapolitani ac- 1, cidit tempore Innocentu , qui rebellarunt fe contra Regem Ferdinandum cum ma- ,, turo confiiio Athologorum certa die & hora , qui pofi pauca tempora ab lpfo Re-

ge capti , & trucidati funt . Sed quid opus efi , pergit llle , vetera recenfere? con- I, ipice noftris temporibus Ludovicum Sfortiam , Ducem Mediolani ,, , (qui a Gailis

Novarrx captus fuerat , die 1®. Martis Aprilis , hoc lpfo anno 1500. quo fcrib,;b.it Torrella ) ,, ejufque fratrem Cardinalem Afcanium (qui & ipfe intra paucos a ca- pto fratre dies a Venetis comprehenfus & Ludovico XII. Gallorum Kegi traditusfue- rat) „ qui omnia confilio a peritillimis Altrologis explorato agebant.,.

4. Morbum Gallicum extirpari polfe cum auxilio Omnipotentis Dei , & glorio- „ liifimx Virginis Manx Matns fux fi Prxfidentes , ut fummus Pontifex . Impera- 3i tor , Reges atque alii Domini ordinent matronas inquilitores hujus morbi , & per-

qui-

(-) Hiftoire Gentjlogiiue dcs Gr«n4s O.Hcicii dc I» C»m9iae, pa; lc lere Simplicien , Ttm$ V.

■Lt.lkt tit \ *lnit)hiii .

23 D E M O R B I S V E NT E R E ! S

„ quirant in primis publicas mulieres , & fi eas infeclas invenerint , relegent ad lo- cum a Communitate feu a Domino deftinatum lbique curentur a Medico feuChi- ,[ rurgico deputato & falariato , & hoc pa£to infallibinter exftirpabitur mcrbus irte ,j non lolum horrendus , fed etiam contagiofus .

50. ,. Lirerarum lgnaros , deceptores ac trufatores , fuis temporibus ufos efle

„ perniciofis unguentis , cum quibus maximam auri copiam devorarunt . Pmermi- „ to, inquit , mteritos , cruciatos, & fecundum aliqua feu plura membra, quandiu „ vixennt, la?(bs , verfus quos Protomedici nullam faciunt inquilitionem . Profe£ro impie „ agunt , fed his cum fua craffa ignorantia dimiffis , dico, quod primi in cura tione ,, Pudendagrx ufi funt unguento Saracenico , pofito a Guidone Chirurgico , in Capitu- „ /0 de fcabte , in quo non pauca quantitas argenti vivi ponitur , ubi dicit quia ar- ,» gentum vivum nocet membris principalibus , dentibus & gingivis ; operatio tjiiusun- ,, guenti eji educere fuperfluitates per os bavando , per fubafcellas refudando , ex „ quo fufficit , ut extrema inungantur ad folem aut circa lgnem. Si meditaris opera- tionem ejus , manifefte malignitatem comperies , cujus recepta talis eft. „ "^f. Euphorbi , Lithargyrii ana lib. ({. „ Staphyfagrias quartum [\. „ Argenti vivi quartum j. * ,, Axungise veteris porci lib. ).

., Incorporentur in mortario . & f. Unguentum . „ Alii vero fecrete in domibus fuis aut in hofpitiis hoc unguentum faciebant , quo utebantur promittentes mirabilia facere , cujus recepta talis eit . „ 7J1. Thuris - Maftiches , ana % ij. fi. ,, Ceruflie lib. j „ Lithargyrii J ij. ,, Argenti vivi ? jv. „ Axungiae porcinee lib. j ,, Olei rofati \ jv.

3J M. f. Unguentum , ex quo totum corpus ungebant a£ru calido novem die- ,, bus continuis .

„ Alii vero emundtoria tantum ungebant cum hoc unguento , mirabilia polli- ., centes . j, Df. Cineris vitis lib. fi.

,, Axungice porcins lib. ij. {{.

,, Argenti vivi cum faliva hominis jejuni extinfri Vtb. jv.

„ M. & cum fucco Arantii . f. Unguentum . „ Alii vero ex terebenthina de Pino, MalHche , Cerufa , Thure , A rgento vivo ex- „ tinfto cum faliva humana, Axungia porcina fine fele , oleo rofato & Pice graeca ,, unguentum conficiebant , cum quo infinnos interemerunt ; ficut prxcedentes . Su- „ pradi£ta unguenta tanquam a pelte fugienda funt, &. contra Prafticantes infurgant , ,, fi velint , Protomedici , aut ipfa natura humana clamabit : Interficiuntur f. cmtnes , „ non moriuntur; qui fi non in hoc fecuio , in aiio tameu reddent rationem , & fub- „ mergentur in puteo pcenitentis.

6°. Affirmat ea cura mercuriali extinftos efie Alfonfum de Borgia , qui Alexandri VI. ex fratre Petro Ludovico nepos erat , & ejus ( Alfonfi ) fratrem , Johannern fci- licet de Borgia, ut mihi quidem videtur , Arclnepifcopum Montis Regalis ln Sici- lia , ad Cardinalis dignitatem eve$:um ab Alesandro VI. anno 1492. quem conttat (tf) inter primos lue venerea occubuifle , prxfagitque Cardinalem ipfum Segobricen- fem , qui unguento ifiiufmodi curatus credebatur , non diu vitturum efje , quia mara- fmatus eft . Lt fane re£re de illo augurabatur Torrella : Nam Cardinalis llle Sego- bricenfis , Bartholomxus fcilicet Martinus , Valentinus apud Hifpanos , Magifier do- mus Papas , Epifcopus Segobricenfis , qui Presbyter Cardinalis titulo fan£^T Agathx in Suburra creatus tuerat ab Alexandro VI. anno 1496. unde Cardinalis Segobricenfis dicebatur , fato funftus eft 8. Kalendas Pebruarii , aKno ijco. hoc efi , ijoj- fi novx computationis ratio habeatur , juxta quam anni principium a prima die Januarii exor- diri folemne eft .

Porro notandum cenfeo Torrellam , qui a Mercurialibus ita abhorret in hoc Dialo-

/ k 8° »

( «) Vie d'Al«xandre VI. & <ic Cefai de Bo:gia . Par Alexandrc Gordon t*g. J4.

LlBER V. S JE C Jl 1 U M XV. 29

go , in priore Traftatu pauculam Mercurii dofim cum unguentis ad ulcera mifcui II- , fed fon.in rurcuniis qux imprudenti Mercurialium ufu eveniffe viderat , ab ea me- thodo deterrirus elt .

II. TraHatus alter pofterioris Libri , qui infcribitur De aliquibus ulceribus in Pu- dendagra evenm folitis , multa continet de natura & caufis ulcerum , fed ex Ara- bum doftrina deprompta , ut ea ferebant tempora . Quod ad eorum curam attinet , fuadet ulum multiplicem detergentium , mundificantium , incarnancium , conTolidan- tium iScc. fed cum quibus in ilto , ficut m prxcedente Tradlatu , ne guttam quidem Mercorii admixtam reperire elt.

Haud videtur filentio prxtermittenda medicina , quam ad ulcera virgx proponit.,, „ Infectus, inquit & ulceratus in yirga , quanto citius poterit , faciat fibi fugi lo-

cum ulceratum ab aliqua vili periona , exterius femper exprimendo aut parumper

fcarificetur , aut defuper apponatur parum de fapone molli cum calce , aut gallus „ five columbus in culo deplumatus & excoriatus , fic vivus loco ulcerato fa?pius ap-

ponatur , aut apponatur rana per medium incifa.,,

Porro Leitorem monitum velim me ad przdt&a excerpenda antiquis Operum Gaf- paris Torrellx editionibus ufum effe , qux Roms prodkre apud Petrum de Laturre & lohannem Beficken & Martinum de Amfterdam : Muita enim addita , omiifa, in- terpolata funt in Colleihone Veneta Aloyfii Luifini.

Natalis M o n t e s * u r. u s , Veronenfis , impugnavit Opufculum Nicolai Leo- 149 niceni de Morbo Gallico, Libello quem infcripfit.

De Epidemia , quam vulgares Mal Franzofo appellant , & quem in Capitula fex diltribuit .

L Tn eo contendit (a) Morbum Gallicum novum non effe , fed a Medicis olim defcnptum fub nomine Bothor , Afaphati , & Tufit , hoc elt , Tumorum , Tineae , & Furfurum live Porriginis , quod , licet ex fe abfurdum fit, multis tamen conatur confirmare , Leonicenum dure ca:tigando quod aliter fenferit .

II. Ipie tainen conritetur (b) malas , ut loquitur , difpofitiones anni 10,96. Ci>* pro parte anni 14^7. in quibus intenfa caliditas tempeliati pluviofx fuccefjit , alias putre- dines in corporibus humanis caufaviffe his temporibus . . .. & ideo alias pufiularum fpe- cies ; forte , fubjungit Ille , quod hxc difpojitio provenit ab bifluentia fte llarum , qux funt caufx qux ad Msdicum non attinent: Dicunt enim Ajirologi , quod caufa ha- rum puflularnm eji conjunziio Saturni cum Capite Arietis .

III. Dicit (r) guod in cura tres principales indicationes habendx ftnt , prima efl hu- tnorum , qualefcunque fuerint , evacnatio ; fecttnda efl debitum regimen in fex rebusnon- naturalibus ; tertia efl debitus /ncalium ufus . Liquet abunde quibulnam remediis przo- ribus indicationibus fatisftVi poife putet juxta methodum therapeuticam illius farcult . Quod ad tertnm vero attinet , in ufum advocat unguenta ex detergentibus , muniifi- cantibus , exficcantibus &.c. fed cum quibus ne gutta quidem Mercurii admixta fit.

Libeilus llle Montefauri edi debuit anno 1497- vei ut tardillime principio anni .493. cum certum fit Opus Ant^nii Scanaroli, quo impugnatur, ipfo anno 1498. typis ex- cuffum fuitlfe .

Amtonius Scanarolus, Mutinenfis , Difcipulus Leoniceni, magiftri fui fententiarr. de niorbo jaliico s Natali Montefauro lmpugnatam defendendam fufce- pit Ditfeitatione , qux (d) prodiit Bononiie anno 14^8. in 4. cum hac Infcri- ptione .

Dijputatio utilis de Morbo Callico , ■& opinionis Nicolai Leoniceni confirmatio contra adverfarium Natalsm Montefaurum , Veronenfem , eamdem opinionem oppugnantem . Ad cujus calcem fic legitur, Explicit Difputatio utilts de morbo Gallico . lmprej- fum Bononi? die vero XXV. Martii . MCCCCLXXXX VIII. Diilertationi prsmittitur Prxfatto ad excellenrijjimum Medtcum Nejiorem Morandum. Bononienfem . DilTertatiO ipfa , qux* perbrevis , una ferie fcripta eii , nec in capita , arricalolve diilincta . In illa Scanarolu5; criticas Leomceni animadveraones in quo iim A-'iceuna: errores, quos Montefaurus a fe purgatos arbitrabatur , acrijef propu.^nat . Ceterum de morbo Gallico, qux a Leoniceno jam dicta erant, eadem repetit, mul-

ufque

( * ) C*pi'»l> 3 • ' ( Cafitub 4.

I ( ) C*fituU 6.

id) Comelius a Bctiglicm lncur.»buU Tifgrtfbj**

*0 DeMorbisVenereis

tifque probat morbum Gallicum & ab Afaphati five Tinea , & a Lepra , & a cete- ris morbis ante cognitis omnino difcrepare, & affectum effe verenovum, epidemicum & induclum nimia aeris intemperie in calidttate & humiditate . Ceterum de curatio- ne filet .

1498 Franciscus de Villalobos , Toletanus, (a) Medici munere functiis eft in aula Imperatoris Caroli V. & Philippi Hifpaniarum Principis , unde colligitur illum flo- iuiffe initio fxculi xvi.

Tratado de la Enfermedad de las Bitbas Salmanticae, 1498. in fol.

Thomas Tamaius (b) qui regio munere Cronographi Indiarum funftus eft , affir- mat librum hunc revera fcriptum fuiffe , & anno ac loco , de quibus mox , in lucem prodiifle; qua* fi vera fint , evincunt Francifcum illum de Villalobos inter antiquos Scriptores de morbis venereis referendum effe , ac certitrime omnium Hifpanorum an- tiquiffimum fuiffe .

Ab eodem Francifco de Villalobos opinor fcriptum quoque fuiffe Tractatum fequen- tem , qui in Bibliotheca Bodleyana recenfetur .

Glojfa in Plinii Hiflorije Naturalis primum & fecundum Libros , Compluti, 1524- in folio. certe conveniunt Au&oris tum nomen, tum artas . 1498 Simon PlSTOR, PlSTORlS, vel Pistorius , (c) natus in celebri familta oppidi Li-

1500 pfici & unus ex fummis ejus atatis Medicis , (d) Facultatis Medicae Decanus in Aca-

1501 demia Lipfienfi, fcripfit De Morbo Gallico Opufcula aliquot , figillatim recenfenia . VwiMa" P°fit,c>. "s Mal° F™*co • Lipfiae , apud Marcum Brandt ,

' ' 1498. in 4.0.

Ne Leclorem celare viderer , qu d Medici nafcentis luis venerex arquales de morbi natura fenferint initio, operae pretium vifum eft paulo copiofius ha&enus explicare an- tiquiffimos Traclatus , qui de ea lue olira editi funt ; placetque ideo nunc Pofitiomm feu Thefim , cujus mentio efi , integram exfcribere , cum brevis fit , & raro obvia .

Quxfiio . ,, Utrum morbus jam currens , Malum Francum appellatus , non proprie ,, male mortgeratum (hoc eji jc«xsi!3-«? ) diclus , ex mutatione aeris in qualitatibus ma- „ nifeftis , puta calido & humido aut occulta in aere proprietate fit caufatus ?

Conclufio prtma . „ Nec veteres , nec juniores Medici fub aliis capitulis morbum „ Gallicum pofuerunt, quam quod eum Pujlulas, Anthemata aut * Alchumera epidemia- „ lia nuncupaverunt .

« V»rio» Corollarium I. Cum male morigeratum ( xvM,ip-i< ) in humoribus , febribus & a- liis dicatur , improprie Malum Francum eo nomine appellatur. Corollarium II, Qui fimpliciter Malum Francum Elephantiaftn , Saphati , Ti **• Alhumera , aut Pufiulas dicunt , male de morbis talibus epidemialibus fen-

nenm. tiunt .

Conclufio fecunda. „ Inter multos -morbos ex mutatione aeris in qualitatibus caufa- „ tos , ab Hippocrate tert. partic. Aphorifmorum (Aphor. 21. & 22. ) pofitos , pra?- „ fens male numeratur , quamvis Leprae plus quam alii morbo indifpofitione & ma- „ teria , quae folum eft atra bilis & nunquam pituita , affimilatur .

Corollarium I. „ Etfi qualitas rnanifefia aliquid in talium morborum generatio- 3, ne operatur , non tamen caufa fufficiens eorumdem affignatur .

Corollarium II. ,, Quamquam morbi ex mutatione aeris in qualitatibus , epide- , miales dicuntur , non tamen ex hoc re&e peftiferi nuncupantur .

Conclufio tertia . Morbus jam currens , & ceteri peftiferi , ex formis cccli caufa- a, ti , non immediate ex univerfali caufa & caelefti, fine particulari & terrsfiri , funt „ generati .

Corollarium I. „ Si caufa univerfalis cxlefiis fufficeret ad talium morborum ge- „ nerationem , in omnibus locis , fimul & aequaliter , uno tempore videremus ops- ji rationem . -

_ Corollarium II. „ Malum Francum non ex aeris in caliditate '& humiJitate mu- 5> tatione folum procedit , fed ex q'iaiam in aere occulca proprietate homines u lxdit .

Con-

( * ) N'cc1a«s *' ntonio , in MWith. H>ff*n*.

C b ) Vide Nicolaum Antonio , ■ •. (c) Melchior Adimui , in Vitii Qirmtntrum Milctrum. ( d ) Ex Fiogramrnate quo RtClir Actdtmi* Lip/itnfu C*Mi*mr» fnutirtm fo:yc*'f* Gtitluli. Scb thc. r« indictbAt bml>t'.djm dlt u. M*rtii MDCCXXXVII.

•«** V». itolat.

LlBER. V. S.ECULUM XV. 3M Conclnfto impertinens, „ (hoc eft , ad ar&umentum non pertinens . ) Licet Aftrono- mia pars Mediuna* non dicatur , multum tamen Medico utiiis , imo neceilaria , ut ,,(</) Concihator rerert , comprobatur.

Corollanum jinale . ,, Medici poftunt ex regritudinibus ventura prognofticare ; fimiliter Altrologus ex aitris rutura pradicare . Conclufio fnalis . „ Morbus jam currens , Malum Francum appellatus, non proprie „ maie morigeratum dictus , non ex mutatione aeris in qualitatibus manifeltis , puta calido & humido , fed ex occulta in aere proprietate elt caufatus .

II. Dec/aratio defenjiva cujujdam Pofitionis de Malo Franco nuper per Dociorem Si- monem Pijioris dtjputatx . Lipfiae , apud Marcum Brandt , 1500. /«4.

Cum Piltorius „ ( b ) concluiiones & corollaria, de qutbus modo , ex ritu fcholafti- ,, ci certaminis , in auditorio publico ftorentis ftudii Lipfienlis , dilputative fultineret , 9i Martinus Pollichius impatientiilime opponebat ac mvehendi &. turbandi , quam

docendi gratia magis adeife videbatur. ,, Hujus argumentis conatur fatisfacere Pi- ftorius m Diatriba illa , in qua cave quaras quidquam prarter cavillationes multas , tricaique logicas ex ariftotelica dodtrina petitas , qualis vjgebat tunc temporis in Aca- demiis . . . \

III. Confutatio conflatorum circa Pofttionem quamdam extraneam & puerilem Dotloris Marttni Meiierjtad de Malo Franco , nuper ventilatara in Cymnafio . Lipfienfi . Lipfia' : apud Marcum Brandt , 1501. in 40.

In hac DiHertatione Piftonus confutat Refponfionem Martini Pollichii , Meilerftadien- fis, in Juperadditos errores Simonis Pijiorii de Malo Franco , qua; Lipfise prodierat anno ijor. Lucubratio illa , ut & ceterx qux praxefierant , jejuna , vitiiitigationis plena , & logico potius quam medico digna ; nec fane mirum . Vix enim poterat anno 1498. hoc elt , qua rto anno poit luis venerex ingreitum , quidquam accuratius expectan a Medico Germano , qui videtur non m Saxonia, ubi morbus ille nondum fatis pervul- gatus erat , fed in Italia hujus notitiam haufifte , quo folemne fuit Germanis Medicis per id tempus conftuere itudiorum caufa .

Melchiorem Adamum , in vttts Cermanorum Medicorum , non latuit controverfia , qua mter Piftorium & Pollichium olim acnus agitata eit. Narrat enim ortam efte in -, Lipfienfi Acadtmia iub annum miliefimum quadnngentefimum ronagefimum quin- ,, tum (odavum ) difputationem de Morbo Calitco , qui recens lilis ternporibus ex „ Africa ( Amertca) in Europam propagatus fuerat , eifetne tsjJbi/cuoj: . an iv&puti. per-

magnam diiieniionem inter Marttnum Pollichium, Mellerjiadium , de quo infra ad „ annum 1501. & Coiiegas exiimiic , m «juibus eminuit Simon Piitorius , natus in ce-

lebri tamrlra oppidi Liplici, unus & ipie ex iummis ejus atatis Medicis ; hincque

fadtum fuille ut Piltorius ad Eicctorem Brandebuigenfem , in vicinam Marchiam , „ Pomchius autem in aulam Fndenci III. Saxonia* Ducis , Septemviri , evocaretur.

Sebastianus Aquilanus • Ignoratur hujus Medici nomen , ut & Leoniceni , de quo lupra ad annum 1497. Vox enim Aquilanus illius patriam defignat , quippe ori- undus erat ex Aquita , Civitate regni "Neapoiitani , ab Amiterni ruderibus haud lon- ge diftita qua? Aprutu ulterions caput eit , iedefque Epifcopairs lub Metropoli Roma- na . Uicitur (c|) Aquiianus medicinam pubiice docuiHe ln Academia Patavina , mor- tem obnlfe Aquila anno MCCCCXLIIl. ( hoc eit , ut opmor , MCCCCCXLIII , ) atque ibi iepultum jacere ln Ecclefia Sancti Maximi.

Scripfit Sebaitianus ad Ludovicum de Gonzaga , Epifcopum Mantuanum , Epiftolam, pubiici juris fadtam cum hac Inlcriptione ,

Ad ExceltenttiJtmum Domtnum Dominum Ludovicum de Conzaga , Manhionem &c. Mantux Eptfcopum , Sebajitani Aqutlant tnterpretati» Morbi Gallici & cura .

in qua ait fe referre , qux elapfis diebus de xgritudine , quam Morbum Gallicum vo- cant , apu i Prtnctpes Juos dijputata erant : quibus videtur fubindicare difputationem Ferraria' habitam , de qua plura vide m articuio De Leuntceno . Sane conilat Ludovi- cum Gonzagam , qui Ludovici Mmtua' Marchionis quartogenitus erat iedem i\Ian- tuanam tenuilie ab anno 14^3. ad annum uique 1511. quo faco functus elt . Potuic

ergo

(4) Petrus de Apono, C»ne)!Utor diiflus.

( k ) rit'Or in rr.lj.ju, , OK-tr,. :. .. ,

, < ) Nicolaus Tvpymi in h.blnth. Nttpolittn».

i% De M o r b i $ Venereis

ergo ea Epiftcla ad illum facile fcribi anno 1498. ut vel inde colligi poiTe videtnr , cjuod Scbal ianus neminem laudet , laudetur vero ipfe a Jacobo Cataneo de LacuMar- ciro ura cum Leor.iceno & 7'orrella , hcc eft , cum primis & antiquiflimis Scriptori- bus de lue venerea .

Conftat eam Aquilani Epifiolam non rrodo editam fuiffe anno is»'T. Bononiae ia 8. apud Benedi&um He6torem cum Marco Gattinaria , De Curts agritudinum parti- culartum; Gentili de Fulgineo , Biafio Altario , & Cafare Lar.dulpho ; fed Lugduni typis prius excufam fuifte anno 1506. apud Bevelaque , in 4. una cum Marco Gatti- naria , Blafio Aftario & Cxiare Landulpho , ut videre eft apud Mercklinum in verbo Marcus Cattinaria .

In ea Epillola declaratur primo , quo nomine debeat appellari hxc xgritudo , & qv.cd in Galeni Operibus memoria habeatur , in cujus opinionis confirmationem loca non pau- ca e Galeno adducit De Elephantiafi , ut hanc cum Morbo Gallico eamdem effe co- netur afiruere . Statuit ibtdem fubjeEtivam hujus morbi caufam , five fedem efle in cu- te . Vidimus (a) inquit, in anatomia pujiulas tjias (gallicas) vix penetrare cutim , plu- rimasxero in tpfa fuperficie .

Secundo vero inquirit , an talis morbv.s fit unus vel plures] Et unum effe , nempe eJephantiafim folam Auelor pronunciat.

Tertio venit in rationalem curam , qua: juxta eum perficitur Dixta , Pharmacia & Chirurgia : Dixta , qua pra?fcribitur reftus ufus rerum nonnaturalium : Phcrmacia , qua? varia fuppeditat remedia , purgantia , digerentia , alteranria , inter qua: plurimum laudat vinum viperarum ,■ Demum Chirurgia , ope fcilicet phlebotomis: , & ungrenti, quo ulcera & puftulx illinuntur.

Id unum notatu dignum videtur , quod in compofitione unguenti Mercurium ad- mittat ad partem decimam quintam . At vero fequentia immediate fubdit.,, Ab hac ,, (b) tamen unftione caveant , qui funt debilis complexionis ; etenim potius fophi- ,, ftica invenitur, quam vera : Nam vidi fere omnes recidivifle ut prius. Sed fi quis ,, hoc pati poteft , curatur.

Jacobus Romerus. Scribit ( c) Georgius Hieronymus Velfchius a Jacobo illo Romero , cujus manufcriptos libros ipfe poilidebat , memorari fequentia remedia con- ,, tra morbum pujiularum , hoc eft , contra luem veneream , ab Epifcopo Trevirenli ad „ Regem Romanorum anno 1498 tranfmifla, nempe .

„ Purgans ex Caflia & Diapruno folutivo cum Rhabarbaro , infufis in aqua fu- „ mariae .

„ Collutionem oris ex melle rofato cum aluminc, aqua planraginis & rofarum .

,, Balneum ex decocTo fumaria: , Betonicae , Chamsmeli , Origani , Rutae - Serpyl- ,, li , a cujus ufu fpiritus vini aluminatus toti corpori lliinebatur.

Unguentum ex refina alba , oleo communi , cerufa , thure , mafHche , fucco la- ,, pathi , & caphura per quinquiduum obfervata dixta applicandum : Et fyrupum fu-

mariae cum acqua intybi ac borraginis aliquandiu bibendum .

Veftigiis autem ulcerum oleum ceruflatum, five unguentum nutritum , aquamque „ ad artus ex tuthia prseparata , caphura cum vino mairatico chalybeato foluta & in- ,, folata. Unguentum ttem ex lithargyro argenti crudo, alumineuito, hydrargyro, thu- „ re albo, maftiche , terebenthina clarificata , & oleo olivarum .

Ac denique confortans ex Theriaca, confeftione perlata , cum Diapruno fimplici , ,» aromat. rofat. Citriis conditis, Diarrhod. lapidibus pretiofis , coralliis, margaritis & fucco cydoniorum mixtis.

Ha&enus Velfchias . Hax autem ideo referre placuit , ut magis inde innotefceret , qua remediorum farragine lues venerea oppugnaretur in principio . Porro cave credas Regem illum Romanorum , ad quem tranfmitfa dicitur methodus illa curatoria anno 1498. alium efle a Maximiliano I. Conftat enim illum , quanquatn imperio potiretur pleno jure jam ab anno 149$. ex quo defuncto Patri Frederico III. fucceflierat , r.on alia quam Regis Romanorum appellatione ufum effe per annos quindecim, quia Co- ronam Impenalem nondum acceperat , donec tandem anno 1508. profeftus Romam coronationis caufa Tridenti, ubi fubfiftere coadtus fuit, a Venetis tranfire prohibitus,

Im-

i * ) C»f>tuh 1.

\ b ) C*f. 5,

(e) Syiloge Cmat. & Obfeivat. mcdicinil. ln aot. ed Olftr, IV. MttecUi C*m*ni f*g n 4.

Iiber V. Sjeculum XV. Imperatoris nomen fibi primum affumpfit, quamvis non coronatus, fed approbante Ju- lio II, fummo Pontifice.- Q_ua de »e vide qux fupra ad annum 1596 diita funt, ubi de Sebaftiano Brant.

Johanmes G e p P 1 ng E N s 1 s , hoc eft , natus Gepping.r, in oppido Ducatus '«*» Vvurtembergici , Cbirurgus frederici IJL Impcratoris , Maximiliani I. illius fiiii , magni xjiimabat , u't refert (</) Georgius Hieronymos Veifchius, contra variolas verru- cales , hoc ert , contra pufiulas venereas duriores, untiioneni five aquam ex aunpigmen- to arfenico, thnre , myrrha , w/MJ yWe ammoniaco cum vino decociis <C> colatis pam- tam .

Sed cum inhanc unclionem recipiatur auripigmentum , de quo tanquam veneno fem- pcr diffidendum eft , multo tutior eft unftio altera , qua Uldalricus , Johannis illius filius utebatur , (£) ut apud eumdem Velichium legitur , ex pinguedim porcina , tkure-alio, thymiamate , majiiche C> hydrargyro extindo ; decoblo hordei enulato in pdtum adhibito .

Cave Chirurguin illum Johannem (Jeppingenfon , cuin Medico Johanne CuImanoy Ceppingenfi , confundas, a quo a:tate plunmum differt. Iile enim vivebat fteculo de- cimo quinto exeunte ; hic vero fsculo decimo fexto ad finem jam properante , quippe cjui Jchannis Marinelli commentariis in Hipocratcm argumenta nova in fingulos Libros ad- didttln editione Venetaanni 1^75, &(c )literarum commercium cum Conrado Gefne- re coluit . Vide Epiflolas medicinales Conradi Gefmri Tiguri editas in 4, anno 1^77.

B.utholom£US_Montacnana, Junior,(d) Patavinus , PhiloGiphus ac MB» Medicus , & in Academia Patavina Medicina: ProfelTor, icripfit Confihum Medicum ad Petrum Zenum , Venetum , pro lliujirifjimo & Reverendifjtmo Epifcopo, & Hunga- rix Vicercge , morbo Gallico laborante , quod primum editum elt mfecundo Tomo Col- leflionis Venetae Aloyfii Luifini , anno 1567.

I. ,, In hoc conlilio docet Auftpr circa Theoriam , i°. Morbum Gallicum efie ma- „ Lairj difpofitionem epidemialem, cum plurimos homines fimul invadat ex aeris mu- tatione .

z\ Morbum gallicum „ incipere judicto fuo in pudendis , propter maximam propor- 5, tionem currentem inter pudenda & talem morbum , merito intluxus cadeftis, ut di- „ cunt Aftrologi , ex conjun&ione Saturni in capite Anetis cum Scorpione dominan- 3, te pudibundis-.

3 *: ,, Errare illos , qui dicunt hunc morbum effe Afaphati , cum ex fententia Sera- „ pionis pximo Bteviarti , & Rhafis, nono ad Almanforem, & in Libro Divifionum fi- „ militer exfententia Mefua? & Averrzoar, Afaphati fint a-gritudo appropriata capiti .

4°. ,, Ex his probabiliter concltitli poife hunc morbum Hippocrati , Galeno , Avicen- „ nx & aliis Medicis antiquis incognitmn fuiffe , & propterea nos ejus nomine pro- „ prio carere : Si etenim Avicenna ipfum cognoviffet , utique aliquod de eo capitulum ,, teciffet , & ipfum nomine proprio appellaffet, ficut in ceteris multis fecit .

50. ,, Neque propter hoc noftros illufires Audiores eife de infufficientia criminandos , „ quia funt aliqua? xgritudines, qux non accidunt nifi longis temporum intervallisy & ,, forte fequuntur fteliarum conjunftiones , quar non fiunt nifi raro , & in magno tem- „ poris decurfu , & forte etiam alias caufas^ raro contingentes & cum diuturno anno- „ rum intervailo.

6°. ,, Sic Galenum , ut refert Avicenna , J. quarti , Cap. de Vena Medene , nunquam ,, vidifie illam a;gritudinem , (venam Medinenfem ) , neque vidiffe febrem feptenam aur. », novenam , & propterea negare eas dari .

7°« Sic eumdem non vidiffe lapidem egredientem ab intefiinis , ficut ipfe recitat n ie) in libro de interioribus j & tamen (/) Gentilem vidiffe eum bis •• . . . . Genti- „ lem yiditfe quoque lapidem a Stomacho egrefium per vomitum poft vehementes fto- 1, machi dolores , quod a praedecefforibus non fuit vifum .

8°. ,, Sic ignoraviffe etiam omnes Medicos, excepto Avenzoar, jegritudinem caufa- ,- t.iin ab animalibus genitis in canna pulmonis, quse animalia minora iunt mufcilioni- „ bus,quae cum transferuntur de loco fux originis, refultat tuffis ex illorum motu. p». „ Ita pariter non videri inconveniens , quod morbus gallicus appareat tempo-

Tom. II. C ribus

(*) Sylloge Cwat, & obfery»r. mcdiciaal. Io nvth *4 Obf,tv*t. IV, Maicclli Curoani. p*g. "•• JS. ( b ) Ibidcin.

(c) Johann. Georgius Scbenck^us in BibHotb. tstrits ,

(d) Ipfe in Confilio l/rbem 1'atavinam vocat fuam. (r) HuC eft , Lib. 6. De leth tffefiit , C»f. a. f/) In Expifiiitvittm cum Tcxru Aviccnn« .

?4 DeMorbisVenereis

„ ribus noftris > qui tamen temporibus Hippocratis, Galeni & Principis (Avicennx) „ non fiiit. .

io°. Inde tamen non fequi , quod nunquam fuerit , imo neceffe effe ipfum alias „ fuiffe, fi mundus ett ceternus, ur voluit Arifioteles, 8. Phificorum <& i. Cxli . Ex- ,, dem enim revoiutiones & ftellarum conjun£tiones , & caufe ipfarum productivce ,

„ infinities fuere Si vero mundus eft fa£tus de novo (ut eft rei veritas) creden-

„ dum eft etiam talem morbum alias fuiffe , non tamen tempore illuftrium Auttorum „ prxdiclorum , quorum Opera temporibus noftris vigent .

II. Circa Therapeiam vero jubet, 1°. Accuratum effe regimen fex rernm non-natu- ralium , quas nominatim perfequitur omnes. Inter cetera vero praefcribit, ut coiius (ie temperatus , ineundus celebrata jamprima & fecunda digejlione , cum mediatur difpo- Jitio in digefiione tertia . Egregium fane confilium , quod daretur Epifcopo , & fi vera conjicio, Epifcopo jam valde fenii

2 . Deinde multis. proponit curationem methodicam luis venerear ex alterintibus > temperantibus & purgantibus variis, fed ne verbum quidem 'addit unum de Guaiaco, Sarfa-parilla , China, Hydrargyro, &c. hoc eft, de prxfentiffimis luis venera: reme- diis, &quxfemper ufu. receptiffima fuerunt , fi primos & paucos morbi annos excipias.

Haec ergo, nifi fallit animus, fidem manifeftam faciunt Confilium hqcce brevi poft acceffum morbi fcriptum fuiffe ; neque enim puto poffe quemquam facile induci , ut credat ab Medico, qui tardius, iifque temporibus fcripferit, quibus Guaiaci ufus in> notuerat, vel Mercurii efficacia explorata erat, potuiffe remedia iftiufmodi , certa , tuta , efficacia omnino omitti, & illorum loco vana & futilia auxilia fubftitui. Quade re , fi dubium uilum fupereffet , poffet addu£ta conclufio inultis & egregiis argumen- tis confirmari , tum quod in hoc confilio de morbo gallico verba fiant , tanquam de nupero affe£tu ; tum quod luis venerex caufa? in fiderum influxus referantur, ut primis morbi nafcentis annis vulgare fuit; tum ma'xime quod a (a) Bernardino Scardeonio & a (£) Nicolao Comneno Papadopoli , expreffe narretur Bartholomaeum illum Mon- tagnanam, qui confilii Auftor eft, extremum diem obiiffe Venetiis jam lenem annq 1525; ex quibus palam eft confilium, de quo agitur, in gratiam Georgii Martinufii fcriptum non effe, ut mihi in priore Operis editione vifum fuit , qu.ippe qui in Mo- nafterio fuo prope Budam latebat adhuc obfcurus anno 1526, quo Ludovicus II. Rex Hungariae , miferrime interiit , paludis voragine abforptus , dum malce pugnx Mohacen- fi fe fubduceret, nec prius ad fummos honores pervenerit, quam anno 15+1 , poit mor- tem Johannis Zapolihac, Tranfylvaniar PrincijMS , & Regis Hungaria? , cujus partes itrenue foverat, & a quo filii Johannis Stephani rutor inrtitutus fuit -

At vero exclufo Martinufio , quem in iliius vicem fubftituas haui promptum eft re- perire, & in ea cogitatione diu ipfe verfatus fum , ut oiorarer pro quo a?groco con- filium Montagnana; fcribi potuerit. Mihi quidem venit in mentem Freckericus Cafi- mirus, fiiius Cafimiri IV. Regis Poloniarum , & Vvladislai VI. Regis Hungariae fra- ter, qui Epifcopus erat Cracovienfis ineunte farculo XVI, & quem (O Hiltorici re- ferunt morbo gallico confeclum obiiffe anno 1503. Sed non diffitendum eft nimium. multa e(fe , quse conje£tur£e repugnant .

i°. Quod Fredericus ille creatus fuent Cardinalis ab Alcxandro VI. anno tt- que adeo ante ingreffum luis venerece : Conftet vero illum-, cui confiliuui fcnbitur, Epifcopum tantum fuiffe .

2°. Quod Fredericus Ule Hungariz Prorex nunquam fuiffe legatur : Coriftet vero Hun- garioe Proregem illum fuiffe , de quo in confilio quadiio eft. ,

3°. Quod aeger,'cui confulitur, non iis compelletur titulis in confilio, quibus com- pellari decuiffet Fredericum Cafimirum, S. E. R. Cardinalem , filium Cafimiri Regis Poloniz, fratremque Vvladislai , Hungarix Regis, & Johannis Alberti, Regis Polonia?.

In hac autem obfcuritate ac dubitatione, nullus alter fuppetit aptior, quam Thomas Bacoczius , qui humili loco natus in oppido Dicecefeos Vefprimienfis , in inferiore Hungaria , Herdouts difto } ( d ) Bononi,t & Ferrarix excolendo doSrinis ingenio operam dedit ,

unde

De «ntiquitate Uibis Patavii & Claris P«ts»;nis , Li*. 1. CUffi ru *U- *>5»

l*> Hiftoria Gymnafii ^atavini, Tom. 1. p*g.

\t) Ciaconius ab Oldoino auftus ln Vttis Pontificum , in V\t* AUxmdri VI, Nicolaus Ifthuanftus, 0> rtbui Hun^*'iqii , Lib 6, ( d ) CitC oniu s itbi /«f r* .

L I B E R V. S.iEC UIUM. XV. j j

Uride regreffus in patriam tanta pollujt auRorjtate , ut non folum Matthi,? Corvun, Re+ £is HungartJ Canctllarius , & nobi/ium Civitatum Epifcopus , Javarinenfts primo , de- inde Agrienfis , & demum Archtepifcopus Strigonienjis ,ik quod ad rem proprius facit, Tandem iotitts regni Arbiter fuerit .

Suppudet me certe Viro celebri , Epifcopo , Cardinali , contra&T luis venerex no- tam inurere , tanto quidem magis quod ad id fufpicandum conjcclura folum ducor , cum Hiftorici fileant. Sed tot verifimilia concurrunt, ut afienfum retuiere difficile fit. Quod fi conjedtara iniquior videatur , judicii temeritatem poflunt elevare tum mores fvculi, quo Bacoczius vixit, qui erant perditiltimi , tum mores Bacoctii ipfius , qui depravationis aulse, ubi diu verfatus eft non fuit fa;is immunis.

Reltat, ut expifcemur quo tempore vitx Bacoczii confilium, dequo agitur, fcriptum fit . Defiit ille vivere anno iyzi , jam fenex : fed confilium multo priusfcribi debuit. & antequam ad cardinalitiam dignitatem eveheretur, cum fcriptum dicatur pro lllu- jiriffimo C> Reverendijftmo Epifcopo & Hungaritc Vicerege , neque verifimile fit honorificam Cardinalis appellationem ab Auctore omilTam fuifie, fi ad a-grum , cui confilium fcribc- batur, pertinuilfet. Conltat autem Hiftoricorum teftimonio Thomam Bacoczium (j) in Senatum Cardinalium , Vvladislai VI. Regis Hungaria , & Reipub/ic.c Venet.t prtcibus ,ad- ietlum fuiffe ab Alexandro VI, die 28. Septembris anni 1500. fitb titnlo SS. Silvejiti <sr Martini in montibus . Inde ergo fequitur confilium fcriptum fuilfe anno 1499. velanno 1500. ineunte , ut tardiflime . Quse fi admittantur, confilii dottrina cum vulgaribus x- tatis illius placitis confentiet circa omniay circa. Tbeoriam quidem , tunceriim conitans opinio erat luem "eneream epidemialem efle , & ab inttuxu fiderum produitam fuilfe.- circa Tberapejam vero, tunc enim nulla curatio alia ufu recepta erat prxter rr.etho- dicam, cum Guajacum nondum innotuillet, &. inuncliones ex hydrargyro apud plerofque Medicoium niale audirent, ut patet exemplo Gafparis Torreila?, de quo modo .

Ex his ergo liquet i°. Confilium , de quo haftenus , nonfcriptum fuifse , (b) aban- tiquiore Bartholomaro Montagnana, qmfenior di£lus elt, & qui in Academia Patavina claruit circa annum 1446 , cum ille mortuus dicatur anno 1460 , diu ante luis vene- rex ingreflum . *

2". Sed a recentiore altero Bartholoma-o Montagnana, qui junior appellabatur , &ne- pos eratprioris, quem diferte vocat Avumfuv.m patermtm colcndifjimum: Neque repugnat, temporum ratio , cum enim prior anno 1460 , pofteriorque auno 152S cxceffifie dica- tur, interjacent inter utriufque obiturn anni 65. qui ad duas generationes , filii nempe & nepocis, funt plus quam fatis .

SiECULUM DECIMUM SEXTUM.

COnradus Schelling, Heidelbergeniis , fciipfit (r) . uoo

Conjllium ad puftnlas malas, morbum quem malum de Francia vulgus appel- lat , editum Heidelbergx , in 4. Au£tor illemedicus fuit Pbilippi , Eletloris Palatini , tefie (d) Johanne Georgio Schen- ckio. Cum autem Philippus ille , Pofihumus diclus , filiufque Ludovici III. Eleftoris Palatini, & Margaretse hhx Amedxi VIII. Ducis Sabaudix, natus fit anno 1448. obi- eiitque anno 1508. verifimile elr Conradum Schelling , qui ejus Medicus fuit , fcri- pfifle laudatam Difiertationem circa annum 1500. quod fane & ipfa infcriptio videtur fatis innuere.

Hoc Opus Conradi Schelling videre nondum contigtt, fed tantum Conftlium ad pe- ftem, geimanice fcriptum & editum Heidelbergce in 4.

Petrus Ricciws, vulgo Crikitu s , Florentinns , haud incelebris philolo- ,{t" gus , Angelo „ (e) Politiano praceptore ufus eft, quo defuncfo nobiles adolefcentes ipfe „ erudiit , fed iu ut famiiiarius aliquanto, cum iis verfaretur , quaeres, ut /oviusnar-

C 2 » rat,

{*) Ciafonius , ub: /upr» . (bj imnti BiblitgrtfUlt

(c) bcher,ck.'ns , in B'l>l<ah'Cd IdtricM. Lindenius , Dl fcriptis hlldicis .

Folcil s Gallus , m V,,bti,thtc* Mtdica .

Mtik'inus -,n 1,indt>.i« rtat>v*nt . (J) Ubi fufra .

{() G.iaid. Jghann. Vafljiis D< Hftoric. L*ti*>J , j. C*p. 1*.

f De Mo rbij Venereis.'

rat, mofti caufam prxbuit, nam poft ca?nam dum jocofe rixatur , cantharo frigidac n a petul nticonviva perfufiss obriguit, doloreque contumeliae in *k/*b artatis decelfit, „ (a) nat-us annos 19. fub iaitia feculi XVI. t*fc»n«ih.' Scripfit Crinitus De honejia Difciplina Libros XXV. anno ijoo. De Poetis Laitnts Libros V. anno 1505. Carminum five Poematum Libros II circa eadem tempora , fed diverfis tamen annis , ut (b) De Virtute Johannis Andrex Lamponiani , Tyrannicidx , fi- ve potius Sicarii (0 Principis fui Galeatii Manx Sfortia? , Ducis Mediolanenfis , anno 1476. (d) De obitu Laurentii Medtcis, ad Johannem Picum , Mtrandulanum , anno 1492. (?) De obitu Johannis Pici , Mirandulani , Viri Clarijftmi , anno 1494. (/ ) Ad Ferran- dum Aragontum , juniorem , Neapolis & Stciitx Regem , anno 1496.(5) Ad Marullum, Byzantium , ante annum 1500. (h) De-Ludovico Sfortia , Principe clariffimo , qui proditus eji per Helvetios , anno 1500 : (») De obitu Poetx Marulii , Bizatttii , qui ca:co amnis Caecince vado cum equo abreptus fuit anno isoo. (X) De laude Cenfatvi Ferrandi in viftoria Liriana conira Gallos, anno 150$. &c.

Liquet inde Crinitum vixiffe & ante & poft expeditionem Neapolitanam , atque a- deo illius expeditionis tempore in Italia floruilTe , quod adhue certius demonitratur ex duobus Criniti Odariis, qua: inter cetera extant . ( / ) Alterum ad Faujium quemiam fcriptum eft , de Carolo , Rege Francorum , cum ad Urbem Ronum tenderet cum exerci- tUj quod in annum 1494. cadit.

Sed interim Carolus ad Urbis mcenia .

Cum copiis vi&or agitur, Audaxque monftrat militi Romam fuo»

Et comminatur Patribus. . * .

Pcenam rependet innocens Neapolis ,

Virtutis immemor fux; Et occidet Aragonia clarum decus.

Sic Mars cruentus imperat, Qui nunc feroces Gallia? turmas fovetj •

Ridens inertes Italos. tmde Criniti animum erga Gallos iniquiorem fuiffe colligere eft .

In altero (m) agitur de laude Francifci Gtnzagg , Prtncipis iilujirifsimi Maniuani , cum ad Tarrum , contra Gallos dimicavit , nempe anno 149?« ifl Pugna Foronu vana . Qui nuper audax vindice dextera Horrenda Vittor reppulit agmina Gallorum , & idem reddidit Italis Antiquum imperium atque opeis,

Salve , o prefidium & falus. Tu folus auftor Barbancam luem J Vifendus acri ferreus agmine ... Reprefti , & inter mille cadeatium ^ " ' .

Ca:des horrificas Virum

Virtutis retines decus. Tu prxpotentis gloria Mantua:,

Tarrum cruentas ccede potentior , 1 .

Ferrata fxvae robora Gaflise Perrumpens fimul impetu

Obtruncas aciem hoftium.

Quae

(a) Johann. Albeitus Fabticius, m Sitlitthces Utln» mtdi* & infime *icU: ,

(b) Carmih. Lit. a 0i 7-

(O Mcmoiia nofttornm Patrum, cum Galeatius Mediolanenfium Piinceps Andream La«pOgnanum ia. furiis affeciffet, ab ilJo tandera, dum facti» adeffet , peitinacitet tn ipfo temp'o e»fe B«»tU» cft,

H) Libto il Od. 4. O) Lib *. Od. ij. C f) L.bio 2 Od. 1. {g) Lib *. Od i«. 21.

(hj L b. 2. Od. 2«. • . •

(i) Lik 1 Od. i$.

(k) Z-ib S. Od. ).

</) Caim n. Lih. 1. 0d. ia.

(m) Catmin. Lib. \, od, >s .

LiberV. S jt c u l u m . XVI. ?7

Oux verbotum e xag.;erationes & carmina fatis male tornata eo tandem recidunt,ut fi- r>n;hcent nuvem miliia Gallorum , duce Carolo Rcge , viam iibi marte patefeciffe, ob- mto fugatoque Italorum exercitu , cui pnuerat Francifcus ille Gonzaga | Mirchio Mintux', tk. in quo quadraginta fere militum millia numerabantur , vicroriamque ha- buiife tam clararri atque certam ; ut fere quatuor Italorum millia conciderint , cum vix centeni Galli defiderati fint.

Sed hxc omittamus, ceu aliena. Qualitercunque Crinitus in Gallos affeftus fuerit, potuit faltem ille , cum ctqualis fuerit expeiitionis NcMpolitan^, in qua morbi venc- rei primum apparuilfe creduntur , teftis elfe maxime idoneus tum novitatis, tum pri- migenix horumce morborum naturx. Haud ignoro quidem Medicum jllum non fuif- i'e , at vero fimul teneo eruditum virum fuiffe, & pro state fua multifcium ; cujus proinde judicium etiam in re medica graviffimum eife debear.

Affert autem ille tettimonium , quoi nobifcum egregie facit. (j),, Rifum, inquit , „ nuper mihi moverunt Medici quidam in Academia Florentina , qui cum de Liche- „ nis & Elephante morbo feu Elephantiafi loquerentur, imperite iimul & inepte de ,, his , eorumque nominibus &. poteftate differuerunt . Inter alia enim Lichenes pro eo morbo falfo accipiebant, quem vulgo GaUtcum vocant, in quo contagio ipfa , ,, dolorefque , & alia permulta maxime diffimilia funt .

Hinc fequitur i°. Morbum venereum novum fuilfe xtate illa , cum antiquo nomine nullo defignaretur , fed tralatitio vocabulo, quod ab eventu recenti vulgus Italum de- fumpferat in odium Gallorum .

zr>. Medicos hujufce temporis fspius difputaffe de natura & indole morbi venerei , quod nondum comperti explorative quidquam haberent de morbo non ante vifo.

3°. A nonnullis morbum venereum acceptum fuiffe pro Lichenis , cum meliora tunc non fuppeterent, fed judice Crinito id ab illis creditum fuiffe imperite fimul & inepte ■ cum contagio, dolores alia permulta- moibam venereum a Lichenis maxime diffimi- les facerent .

F^anciscus Circellus. Si fldes adhibenda ( b ) Georgio Hieronymo Vel- '«ao fchio, liquet ex Circelli manufcriptis traditas fuiffe ab illo Regi Romanorum , hoc eft , Maximiliano I. primx originis tempore Pilulas , qua? a lue venerea tutum quemlibet prxftarent, conftantes ex Myrobalanis Cabulenfibus , Indicis & Citrinis, Agartco prxpa_ rato , Rhabarbaro , Spica indica , Mafiiche , Schcenantho , Maci , Croco Xylobalfamo .

M ARTiNus Pollichius, Mellerftadius , hoc efi , natus Melleritadii in oppi- ijoi do Francorw-. , Lipfii- Doctoralem lauream in Medicina affecutus , & ibidem Profeffor Publicus conftitutus eil . Fredericum III, cognomine Sapientem , ErnefH filium , Ele- ctorem & Saxonia. Ducem , in Pala?ffinam religionis ergo, anno 149?, peregrinantem (O fecutus fuit, tanquam Medicus domelticus. Cum Academia Wittembergenfis ere- cta fuit anno 1502, ipfe primus Reftor, primus Matriculce infcriptus , primus TThiolo- Riae Doctor fuit. Obiit ibidem anno 15 13 fecundum (d) Gefnerum , (e) Adamum & (/) Lidenium ; vel anno 1514 fecundum (g) Mercklinum & (/;) Mangetum. Dum vixit, ( / ) Lux Mundi appellatus fuit.

Pra-ter alia Opera , qua. a Gefnero (k ) recenfentur, edidit Differtationem , qux infcribitur

Refponfio in fttperadditos errores Simonis rifiorii de MaloFranco: Lipfia», apnd Marcum Brandt , i«oi. in 4. in qua refellit Pofitionem de Malo Franco , Simonis Pifiorii , ac ejufdem objectionibus in Declaratione defenfiva propofitis refpondet , ut fupra pag. 577 diftum elf , ubi de Stmone Pifiario .

Exftat Johannis Manardi , Ferrarienfis , Epifiola ad Martinum illum Mellerfladium , oata Mirandula , annoisoo, qua. prima eft Libri II. Epifiolarum ejufdem Medicinalium ,

, W tl. C 4 in c»

\'J De H»nefta Difciplina Li4. XJf. Cdf, X.

C l> 1 Sy;)«f?e Curar, 6c obfetvat. l>i noti, »d ohftrvti. IV. Mwcdli Cum»nJ, n»g. m. i>.

{ f ) Kcicnioi AJnv.is , in yith Gtrmtintrttin Mtdtcurum.

(4 j In Bi4/.««4«f4 . T'J-' " : * 7t< a.I3«IO H£

( i ) In Vitii GtrnnAlTHm Mtdictrum .

(/) Dt Sariftii Mtdieii . ig ) In Lindtnit rtncvdlt . ( h ) \n siblUtb ICA Mtdittx . ( j) Melchior Adarnus , in VitA Lnthtri

( « ) 10 Bibliithic* .

38 DeMorbtsVenerets

in qua ait Manardus fe & defenfionem Martini , & Simonis Pijlorii accufationem ac- cepiffe . Qux intelligi non polfunt nifi de alia quadam Pollichii defenfione; qua.' ante annum 1500 edita fuerit , vel faltem de alia editione Refponfionis in fuperadditos erro- res Simonis Pijiorii , qux fit anno 1501 antiquior, nifi erratum fuent in anno editio- ni appofito , aut quod magis credibile in anno quo Epiftola fcripta dicitur .

Manardus in fua ad Pollichium Epiftola damnat Piftorium, i°. Quod in multis ca- ftigaverit Leonicenum ; 2". Quod crediderit „ Morbum Gallicum ab Antiquis colloca- „ tum fuiffe fub capite Puftularum, Anthematum , aut , ut Simon dieif , Alhumere ; „ Quod accufaverit Pollichium, quafi improprie locutum , quando peftem kanc „ Callicam xaxondv/ nominavit; 4°. Quod redarguerit eos , qui eumdem morbum no- „ minantes epidemialis adje&ionem tacuerunt ; 50. Qtiod ad commuue Medicorum il- j, lius setatis confugium fe receperit, afferendo hunc morbum occulta fieri proprietate „ de cceleftibus corporibus emanante ; 6°. Quod dixerit Gallicum morbum veneno & „ peftilentia participare ; ,, quie fingula Johannes Manardus dofte confutat.

Pollichius in Philofophia claruit, ut liquet ex Philofophicis ejus Operibus, quorum

alterum infcribitur Colletlanea Curfus Logici , & Lipfix anno 1512, tn alterum

infcribitur Curfus Phyfici ColleBanea , & Lipfiaj anno 15*4 excufura fuit in fol. Huic, quod pofthumum fuit, prafigitur Pollichii Epitaphium , ex quo certo liquet Scriptorem illum mortem oppetiiffe die Divi Johannis Apojioli & Evangelijix , MDXIII , unde manifeftus eft error Mercklini & Mangeti. uoi. Anonymus quidam, quem multa verifimilia perfuadentProfeiTorem vel Doctorera fuiffe Facultatis MonfpeiTulanae , fed quem nondum nomine poffum indicare , curavit edendum Lugduni /»80. literis gothicis, anno 1501, Librum gallice fcriptum , cum hac infcriptione in fronte .

(/*) Regimen fanitatis, en franpis BiWft«ta* Souverain Remide contre /' Epedimie .

Et Traiftie pour congnoitre les Urines .

Primus Tra&atus nihil eft pra»ter Commentum Arnaldi de Villanova in regimtn Sa~ lernitanum , vulgo Scholam Salernitaaam , gallice verfum , ut ipfe Anonymus indicat . ,, Cy commence , inquit , la maniere de vivre tres-excellente & proffitable pour con- „ ferver &. garder la fante corporelle de toute humaine natura , jaiis faicr.e & compil- „ lee au Reulme d' Angleterre en V Univerfic-: de Salerne (_/k) & vcritablement de- „ clar^e & expofee par ung vcncrable Dofteur en Medecine de Cathelogne, nomme „ Arnoul de Ville-neufve , ...... tk nouvellement corrigce Sc amaniec par les tris-

„ excellens Docleurs en M dicine Regen; a Montpellier, 1' an Mil CCCCLXXX , „ avee aulcunes additions , a ce adjoutces 1 an Mil CCCCC &. ung.

Traclatus alter infcribitur , # .

Rtmede ttes-utile contre la fievre peflilencieufe , & aultre maniere cT Epydimie f approuvi par plufieurs DoEleurs en M. dicine .

Prxcedente brevior eft, & Capitibus V. abfolvitur , quorum tertio fic legitur . ,, Efl „ bon odorer chofes aigres , laquelle cofe j' ay approuve (eprouve ) a Montpellier ; car „ comme il fut ainfi ^ue par caufe de ma povrete je n' ay peu cviter la cpmmuni- „ te des gens , mais j allay de maifon en maifon pour gucrir Ves patiens , je avoye ,, avec moy wne efponge ;ou du pain moullic en vinaigre, laqueUe chofe je tenoye au- „ prcs de ma bouche & de mon nez, . . . . & par ce mqyen )' ay eyade la peftiience .• „ Quse profoclb dici non potuerunt y nifi ab eo qui medicinam fecerit in Montepetfu- lano, fed quce non liquet an de Scriptore primitio, an de Interprete intelligenda fint, quandoquidem necdum mihi apertum eft utrum Tra£latus, de quo agitur , Arcnetypus ut, utrumne ex Archetypo gallice converfus.

Sequitur ordine Traclatus tertius , cmn hac infcriptione ,

Cy commence le Chapitre pour congnciftre les Urines felon /' opinion des Medi- * cins tres-experts en /' art de Medtcine. < qui perbrevis anico Capite continetur, & quem pariter nefcio an Archetypum opus fit , an operis latine fcripti gallica converfio .

Demum ad calcem Lib ri exftat quartus Traclatulus, qui ad argumentum attinet, & fic infcribitur >

Rem ■ de

(4) Vctcics) oithogiaphiam icpiafcct«ic cuis m hi fuit , qoiro Anoliymus fciuiiui.

Liber V. Segulum. XVI. gp Rernide tres tttile pour ceulx , qui ont la maladie appe/l/e en Hcbreu Mal Franzos , <& en Latin Variola cromqua , O tn Fran^ois U groffe Verolle . & ouem , cum perbrevis fit , totutn tranfcribere vifum eft , non fane quod perfuadeat tractationis di°nita£ , qux difsuafifset potius , fed quod Libn raritas , antiquitafque ita poltulare videantur. En verba Anonymi. ,

„ Je trouve que cefte maledie a regnc en 1 an de la creation du monde deux mil „ CCCCXXX & VI. Et maintenant je dis que la conjun&ion de deux infortu- „ nes de Saturne & Mars , efquels elle avoit fon cours , & la conjunction & mau- j, vais regard defdictes planettes fi fuft enfon commensement Mil CGCCLXXXX VI. „ le VI. de Janvier en la tierce face appellee Pifcis , laquelle infortune & maulvais „ regared defdicles planettes imprimift dedans le corps humain difpole a corruption cette maladie devant di£te , car Saturne eft caufe de la paffion du mal des jambes , „ & aultres membres , & Mars eft caufe d'engendrement , ainfi qu' il eft di£t in Li- „ bro , qui lnitium Sapienticc eft nommt , Ca. iii) De la nature & ftgnification des „ Planetes .

„ Pour ce je dy que 1' effet de ladi&e conjunclion eft caufe de cefte maladie , la- quelle eft pafice , & ne reviendra plus , car 1" an Mil CCCCLXXXXVIII. les fufdi- „ £tes planettes fe conjoindirent en tout leur figne' contraire , en quoi eitoient pour- „ quoy le premier eit apparu : Et s'il advient que aulcus ayent ladicte maladie de „ nouveu, ce n' eft pas par influence de la conftellation , ne par influence de maul- „ vais regard de ladi&e conjunftion , mais c'eft a 1'occafion que la maladie de fa na- „ ture eft contagieufe . ,

„ Et ceulx qui 1'ont, & tiennent bon reglme , en feront gucris en brief tem ; car „ cette paffion eft cronique , de long tems &eftendue, de la nature deSaturne , & les „ poitulles, roignes, veffies , & gouttes interieufes , & exterieufes lequelles font de na- „ ture de Mars , feront en brief gueries . Toutesfois felon cefte maniere quatre cho- „ fes font a defjrer . . .

„ Premterement , que les malades ne doivent point ufer de grant fobriete de boire , „ ne de manger, car de foy abftenir fait les malades trop debiliter de nature , & at- „ foibihiient les corps , mais il fault mangier viandes de legiere digeltion , & boire „ bon vin doulx avec eaue de pluye.

„ Secondement , (e doiven purger une fois ou deux la fepmains avec pilulle conve- „ nable a purger le chief , pource que de la telte procede celte maladie , qui eft ma- ,, ladie Saturnique .

„ Le tiers eltpour ofter la maladie & douleur des membres . II fe convient oindre „ d' huylle de Terbenthine, mesle avec huylle d'amandes doulces .

„ Le quart , prendre chafchun matin du laict de femme & le fuccer, car il eft „ plus convenable , ou prendre laift d' anefie ou de chievre , & que lefdiftes beftes „ foient noutries felon 1'ufaige de Medicine . La maniere de les prendre elt de la mammelle, „ & la raifon cft telle , car en cefte maladie prefente y a trois chofes , c' ett affavoir „ ulceration , faignes & confumptiort . Ulceration doit eitre folidce , faignes ( fanies ) ii doit ellre mondiffiee , &la confumption doiteftre nourrie & reftaur e. Etmaintenant „ Dieu tout-puidant a cree uhe fouveraine medicine , ou font ces trois chofes , c' cft ,, le laift , en quoi eft nature aqueule qui mondiffie & abfterge ; & le fromage procede „ du laicT, coniolide ; & le beiure , qui e(t dedans le laict , nourrit &. r pare ladifte ,, confolidation . Pourquoy je infere & dis que ceulx qui en uferont de matin a jeun , ,, s' en trouveront bien , & plultort feront gueris , & viendront a fehte au plaifir de „ Dieu, auquel je prie que ainfi foit-il. Amen .

Demum occurrunt fequentia , quibus Liber corkcluditur , & annus locufque editionis exprimuntur .

.finift (e Regimen fanitatis , en Francois. Le Remede contre la pejie . Ung pc- ttt Traitt des Urtnes . Et ung Remede contre la grolle Verolle . Imprime .i Lyon , le IX. jour de J utng , P an Mil cinq cens & Untgi Duram , neque minus vanam provinciam defugi latine vertendi qux addudla funt , ratus abunde tore fi notulis aliquot illuftrarentur .

Itaque i. Non inficior fupinam Anoiiymi ignorantiam, qui putavit luem veneream hebraice dici Mal Franzos , cum palam fit voces illas , Mal Franpois , gallicas effe , a

C 4 Germa-

4» DeMor.bisVeker.ets Germanis, apud quos in ufu eranc ad Morbum Gallicum fignificandum , leviter defof- tas. Haud minus iux imperitiar argumentum dedit in primo Tra£tacu , cum verba fe- cit de Univerfitate Salernitana, quafi fita in Regno Anglix .

2°. Qu:e de antiquo morbi incurfu , anno mundi z^6. comminifcitur , videntur ez poffe & debere inteliigi de Mentagra , quse tefte Plinio , Hijioc. Natural. Lib. z6. Cap. i. Tiberii Claudti cffaris Princtpatu medio irrrepfit in Italiam , & quam a nonnulli; pro lue venerea habitam fuiffe jam vidimus : Neque fane vera Chronologise ratio ab ea , quam fequitur Anonymus, ita multum abludit .

5°. Palam eft Anonymum afrrologice aniliter credulum fuiffe , fed hoc erat xtatisfux vitium , qua ceteri fere omnes Scriptores eodem in luto hxrebant. Mirari tantum fu- bit conjun£Uonem Saturni & Martis, quae contigitanno »496. ab illo in diem 6. men- fis Januarii referri , quam a Coradino Gilino in diem 16. ejufdem menfis relatam fu- pra vidimus , p. 67. unde neceilam eft in alterutro mendum adeffe in die , fed de hoc vidennt alii .

4°. Contendebat Anonymus malignam qualitatem , qua conjun&io Saturni & Marri . in figno Pifcium aerem oc humana corpora infecerat anno 1496. unde luem veneream coortam effe credebat , emendatam & in melius mutatam fuilfe eonjunftione alia eo- rumdem Phnetarum , quce evenit anno 1498. in figno contrario . Non equ dem fatis cupio potuiffe Planetas eofdem tam cito iterum coire, fed haec nonmoror. Notari tan- tum volo a Petro Maynardo , Veronenfi , ( a ) pariter olim creditum fuiffe raorbum defebiurum anno 1 584. contrariis Ajirorum /»y?«ffwriif, cujusopinionem perinde fefellit eventus.

5°. Agnofcebat tamen Anonirnus luem veneream graflari etiamnum anno 1501. quo fcrrbebat , neque enim negari id poterat quod patebat omnibus ; verum affirmabar mor- bum jam non amplius a raaligno fiderum afpeclu produci , fed contagione tantum propagari, quod fane vero verius erat, fed quod ab ipfis morbi incunabulis perpetuo verum tuit .

6°. Proponit Anonymus ad curandam luem veneream matutinum la£tis ufum , ceure- medium certum efficax , prxfentaneum , quem conftat parem effe mitigandis quidem , leniendifque morbi fymptomatibus , fi urgeant , minime vero caufce morbi tollendce & exftirpandx .

7°- Demum auclor eft Anonymus , ut lac ex ipfis afina: vel capra? mamrais ore fu- gatur ab xgroto , quod ab hodierno noftro ufu omnino abhorret , quod tamen , fi com- rrode fieri poffet, fuam utilitatem habiturum effe confido. Anonymus ille , primus eft Gallorum , qui luis venerex mentionem fecerit . BiWio h. Antonius Benivenius, Fiorentinus , Medicus & Philofophus , ( b ) claruit Regii * anno 1480. * Deceffit anno 1502.

M"j"n. De abditii nonnullis ac mirandis morborum & fanaticnum caufis

Ltber . Florentiae , apud Pbil. Ciuntam. 1507. in 4.

Opus hoc , quod Capita five Obfervationes 1 1 1. contiaet, polthumutn eft, & ab Hiero- nymo Benivenio, Antonii fratre & hxrede , poft Auftorisobitum , publici juris faftum. (c) „ In hoc iibro Antonius Benivenius , vir iumrr.o ftudio & diligentia pra.'ditus, qua- „ cunque trigefimum fupra fecundum annum medenti illi admiratione digna occurre- „ rant, &. ex quorum cognim ufus aliquis poffet exiftere , itudiofiilime , prout qua> ,, que acciderant, fcriptitabat .

Agitur Cap. l.De morbo,quem vulgo Gallicum vocant, ac '°. quidein atteltatur Au- ctor „ novum effe morbi qenus quod anno faluris nonagefimo fexto fupra mille qua- „ dnngentos a chriltiana falute , non folum Italiam , fed fere totam Europam irrepfif, „ & quod ab Hifpania incipiens per Italiam ipfam primum , tum Galliam , cetera'.- „ que Europs Provincias late diffufum , mortales quam-plurimos occupavit.

Morbum defcribit ut fe ferebat fua astate . „ Incipiebant, inquit , Pufiulx genere •4, diverix in genitalibus membris , licet interdum, fed rarenter,in capite; & inde pcr „ totum corpus ditfundebantur : Aliis quidem planae, minimeque exrantes, fed lcabr* „ tamen in iuperficie & colore fubalbida- , a quibus iquam^e refolvebantur, &caro fub „ his corrofa apparebat . Aliis varis fimiies , rigura ratUnda , & ab his )t«m fquamis „ levioribus reiolutis promincbat caro rubicundior , ex qua virulentia fcetens & gra- „ vioris odoris protluebat . Nonnulii vero Luioribus corripiebantur pultulis , fed „ qucE fupra cutem non intumefcerent, craifiores fquamas lubentes, ex quibus etiam : ! •:. up To.' 1 ' il 101 ni noVl vi virulen-

(d) Vide infta ad tnnum ubi da Fctto Ma:i<afdo . .4) Miclucl r.>cciailti':'S , p^fafyuj ±<.ript:

tum FhTtntintrum , pag. '6. [i\ Hittonyron» BtnivtnmS , in Ef<JI*i* ad J»h»«nt» KoUtum , l.irt *An't),ii Btnivnii pixh.xa .

LfBER V. Sj€CULUM XVI. 4C

)t virulentia copiofior emanabat, & amotis fquarrm caro appareb.it obfcuriorac fubli- ,, vens , quie inulcerata roderetur. Quartum genus erat , quod fubilbidis fquimis a- „ motis cicatriei limile remaneret, a quo profluens interdum fani;uis diHicultatem fa- „ nationis oitenderet & fimilitudme ficcam fcabiem reprxlentaret , ceteris omnino ,, deterius .

1°. Curationem methodicam paucis proponit, monetque uitimo loco eaejfe aggredien- da prxfidia , fux extrinfecus adjuntia conferre pojfint , interquoe lauJat unguentum mer- curiale . Nennu/ii , inquit refinam therebinthinam , argentum vivum , ma/iicem , lithar- gyrium* cerujfjam, thymiamaque excipiunt myrtino oleo atque larido , & eo inungentes Judari Egros cogunt ; „ nec poltremo defunt, addit llle , qui fateantur fe ex iolopotu ,, medicamenti , quod habeat laccam lotam , aloen , ac myrti coitionem , ex ejufdem „ argritudine fanos evafiffe .

Hoc Caput L Libri Antonit Benivenii De abditis morborum fanationuvt caufis proftar integrum in collectione Aloyfii Luifini . , w

Wenmlinus Hock de Brackenau , natione Germanus erat , ut nomen & prr- nomen fidem faciunt , & in Ducatu Wirtembergenfi natus , nt ex EpiftoLi dedicatoria videtur calligi , qux Editionis Argentinenli Libri De morbo Galiuo prxfixa elL Undi facile inducor ut credam agnomine de Bracknau , quod noraini fuo ipfe adjungit, pa- - triam illius deiignari , quam pagum effe Ducatus Wirtemberaeniis , fic app^llatum , arbitror.

In ftalia diu commoratus eft, primum (a) Bononixat artis medices difcipitnas hauriret <id Doiioralts Byrrhi confirmationem , deinde Romx , ubi medicinx tyrocinia poiuit, in qua factitanda ? ut ipie ait , dicere poteft citra jaiianitam fe ceteris ejus profe[fio>its po- Jieriorem non futjje .

Scripfit de morbo Gallico & de ulcefibus hunc morbum confequentibus Librum , «juem (b) Bibliographi Venetiis typis excufum ajunt anno 1^02. in 4 . apud 0'tavia- num , quem conftat Argentinx recufuin fuiffe > anno 1514. in 4°. &cui m fronte prx- figitur lequens infcnptio.

Mentagra (c) five TraBatus de caufis , prxfervativis , regimine , & cura morbiG.il- B.bliot*. //a, vulgo Mala Francos/, ingerito , peritia , S- experienius aritum & medici- *«*'*•

nx Doiioits Jiudii Bononienfis approbatifjimi , /Vendelini Hock de Brackenati ,, exaciifiimis , diligentia & jiudio -comportatus . „ Oiiem fubieqnitur Traciatus ejnjdem uttiijsimus de curandis ulceribas hunc mor- „ bum ut plurtmum confequentibus . „ Intendit (d) Aucior hoc Tradtatu per XVII. Capita docere curam Mentagrn; ; & „ quia ipfam ut plurimum varia ulcerum genera fequuntur <, TracLatum de curandis „ uiceribus fubneftit.

AiHrmat WenJelinus , Cap. I. " Ab anno 1494 morbum illnm ignotum , diverfis ,, dolorum fpecitbus in diverfis membrorum partibus , puitularum variarum in ma^ni- ,, tudioe & parvitate , in cute hominum nafcentium , terribiliter gentium multitudinem „ cruciare .• ....Dequo morbo ac cauiisejus etiam doitiffimos facrse medicinae doftores „ toto terrarum orbe haftenus nihi! in publicum veridice fcripliffe , neque curam ejus „ fcriptis inferuilie .• . . . . Se in hocopufculo, nili multis experientiis comprobata, vi- „ fa & practicata remedia tum Romx , tum Bononia? non fcribere .

Refert , Cap. 11. morbum ilium prxcedentibus fxculis incognitum „ non provenire folum „ a contagio , fed veram caufam ejus & magis appropriatam fuilfe aliquam influentiam „ Oellarum erraticarum .• „ . . . Cauiam vero materialem ede ,, malam complexionem fri- gidam & humidam „ . . . . cerebri, ob quam multa; materia; phlegmattca: defcendunta l „ junfturas, nervos & mufculos , dolorem in dictis locis facientes .• ,, .... Neque il- lud in dubium revocari polie , nam fadtam eife Romx u anatomiam cujuldam , qui in „ vita patiebatur Mentagram , cum doloribus , & aliis , que liuie morbo funt foiica „ complicari ; Lnventamque fuiife magnam copiam phlegmatis vtfcofi m jun£lura, lepa- „ ratiique prxterea cannis facientibus jundturam , exiviife majorem copiam phlegmatis.

Con-

<«1 I^fe VVendtTnus Hcick , in Tf>(ipU Diiitn.-U. (4) VV»ndei lindc^ , Mercklir.ut, Mmgetus.

'<■) Uacmit VVcoJclino morhum Gallicum Mint^'ATn a^pelbte ex analo?;a qu* etat cum morbo il!o Mihtkgrd dirto , qm meit» Tibeiii Claudii pt nciparu in Italiara irte^(i , tefte Plinio , H lhr. X». turdl ;■(.. iis. c^. i. Kedms tamen idem moibus a folepho Gmnreck.o , '.t^ntuUgr* vocatus fait .

IO In ffitmit.

42 DeMorbisVenereis.

Contendit , Cap. III. ,, morbum verius exordium cepifle anno Domini 1483 , qula „ eo anno menfe 0£tobris fuerunt quatuqr Planetae , videlicet Jupiter , Mars , Sol , &

„ Mercurius in Libra in domo aegritudinis , Deinde fortificatum fuifle anno

„ 1484 & anno 1487 , „ propter varias Planetarum cqnjunitiones aut varios afpe&us, „ circa quae fequitur aftrologorum placita , feu ut verius dicam , deliramenta.

Probat, Cap. IV. Mentagram differre tum a variolis txmorbillis , de quo mirum eCt quemquam olim potuifle dubitare ,; tum a Saphati & a Malo mortuo , quibufcum na- tum eft luem yeneream affinem fuiffe , dum primum apparuit .

Differit Capitibus feptem fequentibus de regimine prf/ervativo Mentagrf , five de le- gitimo reriim non naturalium ufu , ad Mentagram declinandam.

Docet, Cap. XII. ,, curam Mentagrae , per varia medicinae ingenia , puta per eva- „ cuationes , phlebotomiam , pharmaca, fyrupos , lotiones , balnea, &c. ,, quae metha- „ dicam luis venerea? curationem apud Antiquos conftituebant , & qux nunc pnepara- „ tionis loco habentur ad hydrargyrofim .

„ Difputat , Capitibus trtbus XIII. XIV. & XV. de dolore Mentagrae , de caufi

& natura doloris illius , & de ejufdem remotione .

Proponit. „ Cap. XVI. unguenta varia mercurialia & methodum eadem adminiftran- di . ,, Multae , inquit , & diverfae compofitiones unguentorum inventae funt fcriptae a „ Rhafi,ab Avicenna & ab aliis Doftoribus antiquis & modernis : praecipuse a Gordonio „ & Guidone , quae curant omnemfpeciem fcabiei,& valent ad fcabiem foedam & pruri- „ tum , in quibus unguentis quafi omnibus ingreditur argentum vivum , extinftum „ cum faliya hominis jejuni, & mirabilem faciunt operationem in hoc morbo Menta- „ grae & ejus accidentibus dolorofis . Nihtlominus tamen , pergit Ille, ego non confu- „ lo ufum unguentorum , in quibus ingreditur argentum vivum , nifi magna cum cau- „ tela fiant , & in debita quantitate cum fuis' bezoarticis , nam nocumentum aliquan- „ do juvamento eft majus.

Confitetur tamen ufum argenti vivi utilem effe , modo inunftiones adhibeantur „ „ cum cautela & cuftodia . Scire debes , inquit , fi ea qus fuperius funt a me difta , „ fuerint diiigenter obfervata , puta quod in primis fit fadta digeftio , poft evacuatio , „ diverfio & membrorum confortatio , prsterea regimen circa fex res non-naturales „ fuent diligenter obfervatum , & adhuc non fuerit aeger a doloribus & puftulis libe- „ ratus , tunc cum eautela licet facere inunftionem cum unguentis inferius defcriptis, „ in partibus membrorum , ubi dolor fortiffimus fit , aut ungantur partes domeltica? „ brachiorum , crurum , & per iitas undtiones fortaflis removebitur dolor & tollentur „ puflul3e. Et hoc experientia vifum eft , quia multi palfi Mentagram cum doloribus , „ unclione unguentorum mferius delcriptorum fanati funt pert.ite, & poltea nunquam „ pafli funt Mentagram , nec dolores.

Cenfet autem , primus omnium quos novi , inuncYionibus utendum e(fe non conti- nenter, fed per intervalla , interjeclis identidem catharticis , ne praeeeps fiat humorurn fluxusverfus fuperiora.,, Talis , inquit , fervetur ordo. Prirno patiens accipiat medici-

„ nam minorativam vel lenitivam Die fequenti patiens accipiat fyrupum , ut

puta de fumo terrae Tertia vero die facias inungi cum unguento inferius fcri-

pto omnes partes domelticas tibiarum & brachiorum , h. plantas pedum & palmas ,, manuum , parum apponendo de unguento, & hoc quando patiens vadit dormitum „ Et de mane accipiat fuum fyrupum , ita ut fexta die fint accepti fex fyrupi , & ,, fint faftae tres undtiones , & tunc dabis medicinarrufolutivam , ut humores , qui per „ os expelli deberent, ad inferiora divertantur, & fic nocumentum in ore evitabitur. „ In diebus autem fequentibus fimili modo utaris.

Protert autem unguenta mercurialia quatuor , quae ex variis remediis exficcantibus aut alexipharmacis eonftant, prout tunc temporis ferebat ufus, & quibus mercurii feu argenti vivi pars oftava , ut maxima \ vel decima feptima , ut minima admittitur.

Tandem Capite ultimo , quod eft XVII. commendat ufum fetonum & fonticulo- rum , „ concluditque quod in dolonbus Mentagra: & partium capitis conveniens auxi- ., lium cautenum dicitur.

Ad calcem adjicitur Traftatus alter perbrevis De curandis ulceribus Mentagram con- fequentibus , qui Capitibus fex concluditur.

Ambo illi Traitatus, faltem in editiene Argentinenfi , infcribuntur Illufirijfimo D<<- zatus Wirtenbergenfis Principi Udalrico , ut liquet tum ex deiicatona ep:!>oh, tum ex

' ; totius" .

I.iberV. Seculom. XVI. 41 totius operis conclufione , in qua Au&or *d Principem illum verba iterum fiicit , „

Deumque toto corde ac fagranti animo orat , ut pro fua infimta pietate ipli

" Uluftrilfimo Udalrico , Wirtenbergenfi Duci , corporis &. anim.v falutem largiri di- " r^netur & ut ilte morbus contagiofus nullum nocumentum illultnirimx- Dominationi " Yllius imprimere aut facere polfit . „ Quod poltremum voti genus aperte probat Au- Sori perfuafilfimum fuiffe Mentagram , ut nunc de pelte vulgo creditur, nulla a-groun- tium culpa vel contagione inelu£tabili ; vel (blo aeris vitio concipi .

Fxftat JLiber Wendelini Hock De Mentagra , in colle^ione Veneta fecunda anni i ^66 , a Luifino adornata, fed male truncatus , tum epiftola dedicatoria , ac conclufione Open affixi , tum Capite primo , tum maxime Tractatu integro De curandis ulceribus Men- tagram ut plurimum confequentibus .

Multa leguntur in priore Traihtu VVendelini Hock , quce ex Gafparis Torrell.-e Dialono de dolore in pudendagra manifefte compilata funt, maxime vero , quse in fine Capitis fecundi proferuntur de variis morbi appellationibus .

Referunt Bibhographt , ut Lindenius, Mercklinus , Mangetus',' &c. Libruin Wen- delini Hock de Mentagra , Argentinx editum effe anno 1514. apud Henricum Sibold , \n 40, quod nonnego, fed illorum fide dictum volo: Liber enim idem , ibidem , anno eodem , eadem forma editus , quem manibus tero, dicetur excufus a Johanne Schotto , prejfore Argentino : Unde fufpicio eft hofce duos Bibliopolas Argentinenfes Vvendelini Librum collatitiis impenfis excudeudum curaviffe.

Ceterum hic Au&or dicitur mendofe Vvendelinus Hackde de Brakeman inBibliothe- ea Conradi Gefneri ; Vvendelinus Hack de Braheman in Bibliotheca medica Pafchalis Galli ; Vendelinus Hoek de Brackenavv , apud Lindenium , Mercklinum & Mangetum .

Incidit nuper in manus editio tertia ejufdem Libri , „ Lugduni fumptu honefti Viri ,, Barthoiomcei Trot , incedibns Antonii Blanchardi , anno a Virginis partu MDXXIX, ,, die IIL Menfis Januarii , cum Infcriptione fequenti ; Mentagra , JiveTraBatus excelhns ,, de caujis , prxfervativis , regimine & cura Morbi Galiici, Jive( ut Galli dicunt ) Neapolita- ,, ni y Capita XVII. ac ReceptaV , nec non varia unguenta continens: ingenio ,peritia& expe» ,, rientiis Artium & Medicinx Dotioris Studii Bononienjis approbatijjimi , Vvcndelini Hock de „ Bracknau exaSiiJftmis jtudiol& diligentia comportatus . Ejufdemperutilis TraBatus de cu-

randis ulceribus hunc mcfrbum , v.t plurimum , confequentibus , CapitaVI. compleBens . „ Hsecautem Lugdunenfiseditio, editioni Argentinenfi ;anni 1414 , itarefpondet ad amuf- fim , ut ovum ovo fimilius non fit .

Jacobus Cataneu sde Lacu-Marcino , Genuenfis , egregius Artium & Medi- cin.c Doflor , fcripfit Tratlatum de morbo Gallico , qni proftat in Tom. I. Colleclionis '5°) Venetas Aldyfii Luifini anni 1566 , ande fequitur Traftatum hunc typis excufum an- teafuiffe, cum Jdrdanus Zilettus , Typographus , arteftetur (a) priorem fuse colleftio- nis Tomum Trailatus eos tantum completti , qui imprefft alias fuerdnt .

Nondum tamen compertum habeo,quo anno Tra&atus ille in lucem primum pro- dierit , auoniam prima Libri illius editio nondum in manus incidit . Sed multa funt , qus perfuadeant brevi poft natam luem veneream intervallo fcriptum fuide , & uttar- diffime , ante annum 1505 : i". Quod Cataneus nullos de morbo Gallico Scriptores laudet prater Nicolaum Leonicenum , Sebaftianum Aquilanum & Gafparem Torrel- lam , quorum Opera publici juris fa£ta fuerunt anteannum 1500: e°. Quod au&oritate Medicorum Arabum potiffimum nitatur, ut exeunte feculo decimo quinto Medicis fo- leTnne erat. 5 . Quod ne verbum quidem faciat de ufu Guaiaci five Ligni fanfti in cu- randa lue venerea , quod tantopere invaluit in Italia ab anno i?i7, ceterifque omnibus remediis aliquandiu palmam prceripnit communi Medicorum fere omnium fuffragio : 4 . Demum quod Auftor diferte ipfe afferat , Cap. f, per univerfum orbem venereum morbiun fuis temporibus irrepfi/fe , principes , nobiles ac plebeios pariter invadentem ; Et Cap. 7. artic. 7. fuis temporibus apparuijfe bunc novum in Italia morbum : Unde fequi- tur Cataneum nafcenti lui venerea: xqualem fuiffe , atque adeo hallucinari Auguftinum Oldoinum e Soc. ]efu , qui (b) in Athenxq Ligujiico , ex editione Colleftionis Vene- t c, qux prodiit anno 1566 , & in qiia Liber Catanei infertus eft, colligit hunc Au- ftorem claruiffe anno 1564.

Catanei Traclatus de Morbo Gallico completur Capitibus feptem , fed Caput ulti- mum, ubi de curatione morbi Gallici , in Articulos five Capita novem fubdividitur .

I. Con-

K* ) ln Moniio ad Lcftortm. ( b) V»g. n. 26-j.

44 De Morbis Venereis.

I. Confcnrir Auftor cum praecedentibus Scriptoribus , teftiturque (a) anno Virginel „ partus MCCCCXCIV , invadente Carolo VIII, Francorum Rege , regnum Parthe- „ nopaeum , Alexandro vero VI. ea tempeftate fummum Pontificatum gerente , exor- „ tum effe in Italia monftrofum hunc morbum , nullis ante feculis vifum , totoque in „ orbe terrarum incognitum .

II. „ Multis probat (b) contra Sebaftianum Aquilanum morbum Gallicum ab Ele- „ phantiafi & Lepra differre , non tantum fecundum magis & minus , verum etiam „ fpecie , quod ait patere ex diverfitate operationum eorum morborum in corpore hu- „ mano .• quamquam fateatut fe vidiffe duos ex morbo Gallico ad Eiephantem tran- fiviife. „

III. Plures agnofcit morbi caufas , (c) „ alias fuperiores & incorporeas , w>»pefinilt.ros ftella- „ rura afpectus & figuras caeli malevolas ; & iram fummi Dei , a quo morbum hunc „ ad mortales ob fcelera eorum demiffum credit , ut eos puniat qui adulteria , & ve- „ titos a lege concubitus affidue , paffimque fequuntur : alias proximas & inferiores , „ nempe i°. Coitum cum infefta vel infedto ; 20. Coitum cumfana, cum qua de pro- „ ximo coiverit infe&us , femine adhuc in matrice exiftente ; ,5;'. Longam moram & „ affiduam dormitionem cum infe&a vel cum infe£to fme coitu ; 4°. Potum la£tis „ mala qualitate infe£ti . ,,

IV. Monet tamen (d) „ has caufas fortiores & debiliores effe fecundum variam ,, difpofitionem individuorum ; a£tus enim a£tivorum non fiunt , nifi in patiente difpo- „ fito. Vidi enim , inquit , complures concubitus immundarum non recufantes & in „ fordes venereas fefe prxcipitantes , qui tamen nullam inde infe£tionem hauferunt . ,»

V. Quod paulo majoris momenti effe videtur, ceafet (e) „ ad curationem integram „ & perfectam novem conducere , i°. Diaetam, z*. Phlebotomiam j 3?. Digeftionem ; „ 40. Evacuationem ; 5°. Adminiftrationem viperarum ; 6°. Adminiftrationem balnei

„ 7\ Adminiftrationem Malagmatum ; 8°. Accidentium , quae un£tionem fequuntur } „ remotionem y p\ Accidentium , qua; hunc morbum fequuntur, corre£tionem.

VI. Sex priora Capita pertinent ad curationem methodicam , qua: jam fufe (f) ex- pofita fuit . Notari tantum velim ab Au£tore laudari ad morbum venereum (g) fan- guinis miffionem ex vena nigra vel bajilica dextri lateris , & (_b) jufcula viperarum , fyrupum de viperis , aut vinum in quo necata fuerit vipera , qux duo remediorum ge- nera a Leoniceno vel Aquilano mutuatus eft , qua de re vide fupra ad annos 1497« & 1498.

VII. In feptimo, ubi de ufu Malagmatum m<»rcurialium Gafparem Torrellam , E- pifcopum Santae Juae , redarguit quod „ malagmaticara hanc curationem damna- „ verit, & talem curationem exercentes, ficarios appellaverit . Hxa opinio, inquit Ca- „ taneus , quia contradicit fenfui , noneft bona,... .. cum hifce temporibus wderimus „ talia malagmata , in quae magna vis argenti vivi fubintrat , curaffe tali morbo affe- „ £tos materiam per oris excrementa, & corruptos humores ex axillis inmodum rivuli educendo .

VIII. Refert (/) , malagmaticam hanc curationem , via tamen empirica fimilitudi- „ ne monftratam fuiffe compertis quibufdam malagmatnm generibus defcriptis a Theq- „ dorico , Cap. de Malo Mortuo & ad verbum recitatis ab Arnaldo de Villanova , Capi- „ tulo de Scabie. Sub hoc titulo , pergtt llle , continetur Malagma Saracenicum , quoi „ fanat Scabiem , Cancrum, Malum raortuum , Salfum phlegma , educendo per os ma- ,, teriam, „ quce a Johanne de Vigo totidera fere verbis tranfcripta funt , ut infra vi- debimus ad annum 1714.

IX. Jubet , ut ( k ) ,, xgrotus ungantur , inter duos ignes , ab adjutoriis brachiorura „ ufque ad manus , & a mediis coxis ufque ad pedes , unaorque manibus calidis optime „ fricare debet , ut vis malagraatum imprimatur in membris . Id mane & vefpere fiat „ ante pranojum & ante cceliirn,& fingulis diebus , donec dentes dolere cceperint ;tunc cef- „ fandum ab un£tione. . .. Tunc humores infefti fuperiora petunt , ut per gingivas & „ palatum expellanturj talis enim humorurn malagmatum ell prdprietas. Caveatoegra- „ tus hoc tempore a fifigore,... . & fic ihre debet in illis linteis , quoufque celfet !lu- „ xus phlegmatis pef gingivas . „

X. Pro-

!»)Cap r. (*)Cap.5. ( c ) Cap. j. ( d ) Cap. }.

(<)Cap. 7. (/) Supia Lilt . 2. C*(. 6. (g ) Cap. 7 . artle. 2.

[b ) Cap. 7. Anic. 5. (O Cap. 7. Aitic 7. ( k ; Cap. 7. Aitic. 7.

LlBER V. SjECtJLUM XVT. 4;

X. Proponit, Artic.S. „ accidentia , qua? unctionem comitantur, nempe „ caloris ex# „ tinctionem , debilitatem fiomachi , ons fcetorem , & demium commotionem : „ El „ Artic. 9. „ accidentia, qux hunc lequuntur morbum , ut cutis defcedatidnem , dolo- „ res in univerlb corpore , nodofitates & ulcera „ , & finguhs mederi conatur ex artis regulis .

XI. In fine TraRatus Cataneus laudat fequentem formulam Malagmatis five lini- menti mercurialis, quae circiter feptimara mercurii extin&i partem admittit.

„ # Azungiae porci , lib. j. Adipis viperae 't, i i j. Olei Laurini \ i i \. Ar- „ genti vivi extincti EjvfJ. Lirfiargyrii- argentei & aurei ana Ma- „ frichis & Thuns ana £ j Terenda terantur fubtiliter & mifceantur, „ & f. Malagma ad ufum . „ Addit Aucxor „ quofdam in curatione horum languentium vice malagmatum fum- .,'tionibus ex cinnabari , ex argento vivo & fulfure conltante uti , & mirabiha. quan- „ doque operari , fed malagmata falubriora elfe .

Ut finem faciam , Catanei Tractatus , etfi brevis , eximius haberi debet , ac inter primos libros de morbo Gallico fcriptos numerari , in quibus mercurii adminiftratio paulo accuratius propofita fuerit.

Clementius Clementinus, Italus Amerinus, juxta Lindeniam (a) Medicorum nul- is°5- //, quos Rcma, atque .>deo tota Italia , fua xtate , habuit , Jeaoidus : {b) Altrono- mus celeber, Lector Philofophiae & Mathematica: in ftudio Patavino, ac demum Leo- nis X. Poatificis maximi Medicus. '

Scribebat (0 anno 1505. Opera medica varia , De prxceptis Medicin.e , Be arte me- dica , Clementinam Medicinam, &c. qua* Romre edenda curavit in fol. anno 1512. apud Jacobum Mazochium , & qua: emendatiora prodierunt Bafileae anno 1555 apudHenri- cum Petri , cum hac infcnptione .

Clementii Clementtni , Amerini , Lucubratienes , in quibus nihil eji quod non fn ex ufu artts , quodque non Jit tam probata fide tradituni , qttam fapienti judico fcriptum , five Theoricen , jive Praxim, quam vocant , fp:tiemits. Bafilece , in fol. 1 s-j^- Liquet ex dicris Clementinum ingrefTui luis venereae in Italiam fupparem vixilTe , at- que adeo potuilTe idoneum teftemelfe novitatis illuis morbi , de quo lequentia (d) refert.

,, Secundum Aftrologos fydera in noftra corpora vim maximim habent , & lolent „ producere peftem conjunctiones tnum fuperiorum magna: Pianetarum , . . . . . ut vidi- „ mus in prarcedenti Jovis & Saturni conjun l.tione , quae fuit anno 1484 , in yigefimo quarto gradu Scorpionis afcendentc decimo gradu Leonis , cui conjunitioni prxfuit „ Mars fupra Jovem elevatus , qui in principio anni 1485. (14.95) duxitin Italiamcum „ ingenti exercitu Carolum , Regem Gallorum , qui Reger» Neapolitanum bello fu- „ peravit: Et Scorpius, fignum magna; illius conjunctioms , cauiafuit morbi Galhci , „ qui eo tempore oc earegione ortuseftcum maximis ulceribus, vel (a:vinimis doloribus.

Petrus Trapolinus , Patavinus, (e)„ Philoiophiam <Sc Medicinam Theoricam 1506. „ Patavii diu publice profitendo, celebre nomen iapientiae per omnia fere Europae Gy-

„ mnafia longe lateque diffudit. Verum fatum adverfum , & ioimica fortuna

„ in caufa fuere ne tanta? de fe expe&ationi , fuis aliquando monumentis in pnblicum 1 S°7' „ emiffi, defiderio omnium fatisfaceret , . . . . quando fimul & mortis necefiitas & do- „ mus direptio uno eodemque ferme tempore ei importune , infeliciterque contigerunt . „ Quocnim die Patavium {anno 15*9.) Maximiliani Csefaris imperio ceffit, mortuus „ eit : Poft diem vero quadragefimum, quo Venetus Senatus fehciter urbem recuperavit „ vifus eft fecundo mori, quandoquidem integra: ejus lucubrationes & coniimmatilfima „Opera , quibus iane abomni pofieritate perpetuam nominis immortalitatem expectare „ poterat, una cum fortunis ornnibus Venetorum militibus prardar fuerunt 1 VixitTra- ,, polinus annos 58. dies 20.

Ex direptione librorum Trapolini fuperfuifle conftat TraSlatum de morbe Gjllieo , qui diu apud dodtos iatuit maaufcriptus , fed qui demum poft annos 60. typis excufus fuir.

Venc-

<m) De Scrlfili AfWtelt.

<*) Pr*/per Mandofits, Df ^irtblatrh Vcntijtdh .

(*) Auftoi iplc id teftatnr, fs£ gt Udtti.n>i B*j;iitn/ii.

(d) Capite de Pefte, f*£ i7. r» Edit

{*) Bematd:nu5 Scardeonii:s , Dt »nt\^u,'t*t, IhHi PttMi li , & tlkrft VMttninli , pM£. 2IJ, Similifl lc ««nmt »iud Nitol. Ccmncn. Papfldopoii, i/» Hjftr. GimOMfii ?MtMvim , Ttm. 1. p*r- :•)).

4<J De Morbis Venereis

Venetiis, iti Tomo fecunio Colle&ionis Luifininx . Hoc Opus mutilum eft, cum de- liderentur quxcunque ad morbi curationem fpectant ; variis lacunis interfperfum & ex medico Bartholomjei Montagnanse confilio , de quo fupra ad annum 1499 , totidem verbis tranfcriptum , non fine manifefio Plagii argumento. In hoc Trapolini Tra&atu , qualis nunc exftat , enucleantur qutfUones quatuor ?j I. Utrum morbus, qui vulgariter Qallicus dicitur, fit Epidemialis? II. Qi\o nomi- „ ne a veteribus Medicis fuerit nominatus, utrum fcilicetanthemata , efjlorefcenti.£ Sa- „ phac , Tinea, ; Saphati , Impstigo ; Alhumera , Variolz ; Pultulse epidemiales , vel „ male morigerus morbusl III. Utrum talis morbus comprehendatur ac nnmerari debeat ,, inter merbos nominatos ab Hippocrate, Seft. 3, Aphorifm. 10.21. ubi ce^i vales mor- „ bos enumerat ? IV. A qua materia caufetur , utrum fcilicet folum ab humore me« „ lancholico , an etiam ab aliis poffit caufari humoribus ?

I. Quod ad primam quaeftionem , ftatuit Auctor , „ falvo femper meliori judicio', „ morbum Gallicum Epidemialem effe , quia ex aeris mutatione in hominibus pluri- bus populatur. „

II. In definienda Quxftione fecunda , Trapolinus multis probat nullum ex adduclis riominibus in morbum Gallieum quadrare, ,, ex quo probabiliter colligi poteft , pergit „ Ille , hujufmodi morbum Hippocrati, Galeno , Avicenns fuiffe incognitum , & aiiis „ Medicis antiquis , ac propterea non ejus nomine proprio carere , fi enim Avicenna „ ipfum eognoviffet , utique de eo Capitulum aliquod ipfe fecilTet , acnomine proprio „ appellaviffet , ficut in ceteris morbis fecit, quibus propria dicavit Capitula „ .

Monet tamen Au&or Antiquos „ propter hoc de infufficientia non eiVe r^darguen- „ dos , quia funt aliquar negritudines , quae non accidunt nifi longis temporum inter- 3, vallis . Sic Galenus nunquam viderat Venam Medinenfem , neque Febrem leptenam „ aut novenam, quas vidit Avicennas.- Sic Galenus non yiderat lapidem egredientem „ ab inteftinis , & tamen Gentilis vidit ipfum bis : Sic ignoraverunt omnes Medici , „ excepto Alzaharavio, tufftm caufatam ab animalibus generatis in Canna pulmonum , „ quae minora funt mufcilionibus : Sie expreffe Hippocrates in fuo jurejurando artem „ extrahendi lapidem ex vefica perfe&e fe ignorare faffus eft, quam tamen perfectam. „ habet his temporibus Tacobus , quem ego vidi , inquit Trapolinus , extrahere lapi- „ dem magnifice & mire ex vefica , & poftea locum conlohdare , & quafi omnes evadere .

Fatetur,, quandoque aliquos Empiricos aliquas Segritudirtes melius curare , quamdo- „ cliffimos viros , & id de faclo de morbo Galiico contingere , qui ut in piuribus , „ non nifi a Barbi-tonfbribus & Empiricis curatur „ , quse manifefte referenda funtad primos annos poft ingreffom nafcentis morbi , quo tempore Medici hujufce morbi cu- rationem ex diffidentia detrectabant .

„ Credit , falvO femper meliori judicio morbum iftum non unum , fed plures effe , „ videlicet tres , quorum duo poffunt fimplices appellari • tertius v^ro compofitus ex „ illis duobus . Primus ejt , fecundum Trapolinum , „ Pufiulse diverforum colorum , „ quibus cutis deturpatur : Secundus , dolor in mufculis & panniculis ipfos invoiventi-

„ tibus, & nervis & tamen in extenuatis membris, ut experientia docet & fa-

„ dla Anatoffiia, nulla intrinfeca Apoilemata apparent: Tettius elt aggregatum ex Pu- „ fiulis & dolonbus . ,, Unde liquet non alia tunc fymptomata luis yenerei- vulgo co- gnita fuifle , prxter dolores & puttulas , qua' fane antiquiffima morbi tempora apertif- Jime indicat.

III. Tertiac Quarftioni refpondet negando, additque , bene dixiffe CIar:ffimum Do- „ clorem , Dominum Simonem de Piitorio ,, ( Stmonem Piftorium de quo fuperiusad „ annum 1498 ) quod male inter eos morbos enumeraretur ; qua de re vide iupra Pi- „ florii Pofttionem de Malo Franco , Concluf. 2.

IV. Ut Qu.xilioni quartac fatisfaciat, ftatuit , morbum Gallicum non folum ab uno humore , fed a diverfis poffe caufari , & maxime a phlegmate & melancholia , &

„ ejus materiam rion longinquam effe a materia fcabiei .

Videtur Trapolinus fingularem operam pofuiffe in defendendo Simone Piftorio,quem valde laudat , & a quo refte dici ait 1 . „ Morbum Gallicum pefiilentialem elfe , „ quod verum efi juxta Trapolinum , fecundum modum loquendi Haly Abbatis , ligft „ non fit verum fecundum modum loquendi Galeni : 2*. ProJucendo buic mcrho ne- „ ceffario concurrere virtutes agentes cxleftes , & virtutes p.uicntes terreArcs : j\ A- „ ftrologiam Medico neceftariam effe, quod ipfe multis argH-uouis conatur cenfirm/e:

LlBER V. Sf CUIUM XVI. 47

„ 4°. Pofle Aflrologos ex aflns futura pixdicere , ficut Medici poflunt ex aegritudinibu* „ futura Brognpfticari , n- w a 1 » ■ r

Ceterum Autlor , ut probet pofle ab Aitrologis futura pr.rnuntian , licet non cogno- fcant omnes aftrorum dilpofitiones , qux ad effectum produceudum polfunt concurrere , affert cxemplum „ ruflicorum & nautarum , qui ferunt judicium de pluvia , aut venm „ futuris , aut ferenitate futura , ex coznitioae alicujus difpofitionis in aere , vel flella- „ rum , licet non omn^s caufas illius efteclus cognofcant . Similiter, pergit Trapolinus , „ MeJicus in Phthifico videns gnnum fuper (patulas , ficut fabam , debet pro^noft;. i ,, quod morietur infirmus poft quinquaginta duos dies, ut eft fententia Avicennr, (a) „ aei imo tertio Capitnlo , De fignis Phthifis, ad finem . In iflo cafu , etddit llle , Me-

dicus prctdicet effechitn futurum , cujus tamennon omnes caufas cognofcit; non enim „ cognofcit caufam illius ^rani , nec quire illu'd granum fit fignum futurce mortis , nec „ quare morietur mar.is in quinquap,e(ima fecunda die, & non ante , vel pofl .

Angelus (b) Boloovinus, & non (c ) Boligninus, ( d) non Bononienfis « ut vulgo dicitur , fed e Plebe Sacci , municipio Patavino , verum ex nobili familia , ,J*7

?ux Reipublicx Bononienfi plures Jureconfultos dederat, (e) Artium & Medicioar Do- tor, „ (/*) in florentiflimo Bononienfi ftudio a Senatu Bononienfium ilipendio addu- „ ftus fuit , (g) circa annum i%o6 , ut Chirurgise (/;) Principis le£tiones non pauca: „ fcholaflicorum multitudini publice profiteretur . Ve rum (/) parvo contentus oc otii ,, patrii percupidus fe recipit apud fuos , atque. intra muros municipii fui , donec vita ,, fuperfuit , fefe continuit , ut-ut ampiiflimis alio ufquequaque evocaretur flipendiis , ,, dicere folitus apud (k) Pignorium ; Nihil amplius lare patemo , privato foculo nihil „ fa/ubrius, nihil diutiusefje commoda paupertate . „ Annus ejuS emortualis ignoratur.

Scripfit ille de mocbo Gallico, fi fides adhibeatur Jofix Simlero, in Bibliotheca Gef- neri contratla y Ifraeli Spachio , in Ncmenclatore fcriptorum medicorum ; Pafchali Gallo5 in Bibliotheca medica ; JohanniGeorgioSchenckio , mBibliothecamedica . At verointer cete- ros de morbo Gallico Scriptores , de Bolognino tacent unanimes Johannes Antonius Vanderlinden , de fcriptis medicis ; Georgius Abrahamus Mercklinus , in Lindenio re- ncvato; & Johannes Jacobus Mangetus , m Bibliotbeca Scriptorum medica .

Haud tamen arduum efl hanc Bibliographorum litem componere . Exflat enim Bo- lognini Liber unus de Unguentis , in quo Capite VI. multis agitur de natura & "ufu Un- guentorum mercurialium , ac proinde de curatione luis venerea? , unde potuit Auftor llle a prioribus refte recenferi inter illos, qui de morbo Gallico fcripferunt : A pofterio- ribus reSte quoque omitti , cum infcriptio Libri illius de Unguentis , quem etiam Bo- lognino ipfi tribuunt , nihil tale videatur polliceri .

Ilie autem Bolognini Liber ^ De Unguentis , qux communis habet ufus praElicantium hodiernus in joluta continuitatis medela , ab Aufrore (/) ,, ingeminatis fcholaflicorum , imo et- „ iam Doclorum precibus obtemperante traditusfuit in florentiffimo Bononienfi fludio, cim „ Bologninus a Senatu Bononienfium flipsndio adductus eft , ut Chirurgice Principis le- ,, ctiones . . . . publice profiteretur , hoc eft , circiter annoi^oy. eodemquetemporevel pau- ,, lo pofi in gratiam fludiofa? juventutis impreffus fuit.

Eam quidem Editionem(w) qux omnium prima efl , ufurpare nondum mihi datum eft. Sed certiffime compertum hxbeo Librum eumdem cum aliisduobus Bolognini Libris D: cura uicerum exteriorum prodiiife (n) BonOnix apud Benedidlum Hecloris, in 4. an- no 1514. cum fequenti Infcriptione .

Angeli Bolognini Libellus de citra ulcerum exteriorum y Et de Unguentis , qu<z com- munis kabet ufus FraBicantium hodiernus in folutx continuitatis medela , de quo- rum numero nonnulla in morbum Galliium incerta funt , non debilibus tamen ra- tionibus incidentaliter approbata . Legitur ad Libri calcem , Bononix , per Bene- dttlum Hetloris, M. D. XIIII. X. Februarij .

Et

( «) Mihi quidem Lib. j, Ftn. 10. Tr*it*t. 4. Ctp. 22. Ce fignis Phfhifis .

? j s.,m,crus • Spachms , Gallus , Schenkcius Lindenius . ( c ) Merclildinus .

\d\ Nlc"laus Comncnus Papadopoli , H<fl. Gymn*{. tttM-uini , T»m. z. Lib. 4. C*f>. 15.1. 64.

(t 0v,.ldlu? Montalbanus, in B.t/it»ft«c« B»»o»i™/; , ad ann. i5c8.

</ ) Balogninus. Dt Unsutntis in tmttmio . (f) Wolfgangus Juftus, in Cbrmohjria Mtdicotum . \ * I H°c cft . Avvicenni . ( ; ) Papadopoli , ubi fupr* . { k ) De ^intlquit Scripttril/ut Xat*vtt.ti , l I J Lologninils , io prcxmi* L bli Dt untutnfu

\m) H*c pr!ma edirio Opcun Angel> Bo1o«r\ ni prodiit Venetiis , fecundum Bctnaidinuiu Scaidco» nilim, Oi *nti<ju,l»tt Urbis Pattvi, , ir ciarij V»»4vir.ij , Ub. a. Claft 9. (o^Ovidius Monralbanus, in B'blittb. Bo»joi#nyJ, pig. 17. Ei l«U«gi:nm Anty.nius Cilaadi in li ttitjt dnli Strittni Bolo^nefi , p*z- %i.

.48 De Morbis Venereis

Et deinde in Colle£tiones Papienfis anni 1516; Veneta primaanni ijjs, Bafilleen-

" & Lugdunenfi ? utraque anni 1556. ConfTat Liber ille de Unguentis Capitibus VI, qugrum ultimo, De Unguentis Mer-

curialibus infcripto, accurat.iffime explicatur methodus adhibendarum inunctionum mer-

curialium , ita ut fi Auclor ille pro primo non fit habendus , qui methodum illam de-

icripferit, at faltem inter omnium primus merito recenfendus.

I. Luem veneream appellat (a) quamdam tegritudintm ulcerofam mali modi , quam affirmat contagiofam ejfe : (b) Qognitum entm efi experimento , inquir , taiem morbutn tjfe contagiofum.

II. Seminium morbificum peculiare admittit , ( c ) ,, Non erit, inquit , erroneum diceie „ & fine haefitatione credere hanc xgntudinem a materia antecedente & forti & continuo „ eam fovente dependere , cujus Cura*. . . . erit evacuatio illi debita & proportionata .

III. Affirmat debitam illam feminii Venerei evacuationem ufu folo inunctionum .mercurialium perfici poffe . „ Tandem , (d) inquit experimento ratione comprobato „ vifum eft per me & alios quamplures jam di£ta? asgritudinis curam fieri applicatio- j, ne medicaminum (mercurialium) corpus a fuperfluitatibus indefinenter mundantium .

IV. Ufum illum mercurialium inun&ionum miris laudibus efFert . (e?) Quam mi- M ras, ait , & excellentis virtutis exiftat in pra?fata asgritudine evacuationis modus li- „ nitione extremitatum adminiftratus , ve>\e non mthi fi lingttjc centum fint, oraque cen- „ tum , fereave vox , ,, fufficienter enajrrare poffum .

V. Adminiftrationem & effe£tus inunftionum mercurialium accurauffime explicat. „ j, (f) Manus , inquit , a cubitis & fupra cubitos per quatuor digitos ufque ad pai. y, mam manus : Pedes a genibus &. lupra genua per quatuor digitos ufque ad plantaru 5, pedis..-.. nutu Dei mungat infirmus per femetipfum . . . . . eo in lococalido feden- >, te , puta interduos ignes, unguento in extremitatibus digitorum tepefacto .... Inun- „ 6tis aliis partibus, ligenturloca illa cum fafcia calida , fupra pofita prius ftupaCan- }, nabina.

VI. Linimentum & Cerotam Mercurmle proponit . Linimentum tale eft . ,, (g) „ Laridi ex intentione noftra prarparati £ vi. Mercurii terreftris in naturam (/;) „ cadicolce conver/i \ iij. m. & f. unguentum in mortario lapideo five ligneo perdiem y, integram conterendo, ita quodminima pars unius fimplicis contingat minimam par- „ tem alterius. Kec efi vero Ceroti formula . Linimenti fuprafcripti t> iij. Met cu- „ rii cxlicola.' ji. Cera: £ j. {\ Terebenthinx > Alteratur linimentum fuprafcriptum

cum Mercurio Caelicola in mortano ligneo cum piftillo fuo , eodem modo quo fu- „ pra. Dilfol-His infimul cera & Terebtnthina in cazola ad ignem lentum : & ab igne „ depofiris & quafi infrigidaiis detur linimentum Mercurio iuprafcripto admixtum , ,, illius infundendo partem poft partem „ Qux linimenti & Ceroti formukv , ab iis , qvix nunc ufu valent , parum abfndunt .

VII. Monet jnuncliones quatuor aut quinque diebus iterandas effe , doaec ptyalif- mus adveniat, autmorbas quovis alio modo folvatur . Continuetur, inquit , talis inun- itio ufque ad diem quartam (/) frve quintam inclufive , & forte plus , donec dentes ,r dolere inccepcrint , five phlegmita per gingivas notabiliter dilfolvi , five fuperfluita-

tes peccantes alia regione fenfibiliter feu infenfibiliter evacuari , & tunc a tali linitio- ,, ne defifiendum erit„.

yril. Noverat jam fuo tempore ptyalifmum quandoque deficer* poit inunttiones le- gitiine adminifiratas , verumtamen morbum nihibminus inde folvi . (k)„ Innotefcen- „ dum, inquit , quod non raro accidit virtute exficcativa linimenti, quo fit pra:nomi- „ niius evacuandi modus confolidatio ulcerum ja"1 didorum fien , abfque ullo figno „ fen/ibili evacuationis .

IX. Connumerat accidentia navem , qua: poft inunctiones non raro accidnnt , ac re- media varia prcfert qucE ad fingula faciant . ,, (/) Accidentia , inquit , connumeran- „ tur hxc , videlicet dentium & gingivarum dolor ; gutturis aiperitas , & inflamma- „ tio y phlegmatis ex gingivis fuperfiua evacuatio ; fluxu phlegmatis ex gingivis ante

tem-

ta) Tig. Editionis LugduBenfis anni ryjtf. (i) ?ag, i-ft. (1) t»g-

(</)lbidem. (<)Pgg. 270. </J Pa^. 271. [<r7 *7i-'

(*j Nomne Mtrcurii £+Uol* Auftor inrelligit Mercurium diftilJatiolie extraAum tx WcrCUi.o cru- do, fivc ttrrtfiri, ut Rlc d:cit , miis c«m rebus cxtinclo.

< • \ P*s- 271- (k ) P»6- 27»« l'ig. I7J.

L r b i R V. S^culum XVI. 40

» tempus refiri£tio; phlegmaris non in fuo rempore a gingivis expulfio ; mafiicationis cibi difficultas ; virturis debilitatio ; venrris conllipatio ; coloris faciei mortificatio . X« Docet hanc methodum medendi nequaquam ea propter improbandam effe . „(«) Si quis , inquit , mordaci dente de ulceribus in ore evententibus exlinitionc pra.-fata, talem modum evacuandi accufaverit , taceat majcrum (uorum documentis, dicentium in cura Scabiei antiquce & ulcerofae Pylenteriam provocari y fimihter m cura fcrofu- laium inreflinorum excoriatioue apoflema {crofulofum curari ; in pallionibus oculo- „ rum pofieriorem partem colli ignita acu & fetone perforari ; in magnis caufis, ut iule- „ pra, venena intrinfecus exhiberi , quod majus efi .

XI. Demum ad calcem Capitis adjecrce funt qua?Aiones duodecim , de ufu , natu- ra , adminifiratione , effeclis &c. illitionum mercurialiuna quibus fingulis Auctor ap- pofire & dofte fatisfacit.

Hxc de Bolognino perfcrutatus fueram , nec fine cura , cum venit in mentem p!::ra fcifcitari ab eruditiffimo Johmne Baptifia Morgagno Medicinrc Profeflbre in Acacieaoia Patavina , Viro doclrina prajflantiflimo , fed fuo in rem literariam fiudio pmiantiore; Nec fpes fuit irrita . Plura enirn docuit ille Epirtola humanitatis fale fparfa , ex qua caput quod ad Bologninum attinet , defcribendum elie cenfeo iutegrum , ne Leitores ulla tam eruditx dilquifitionis parte defraudaffe videar.

,, Woifgangus jufius , quantum intelligo ex Lindeniorenovato , hcec olim de Bolo^ni^ j, no fcripferat, anno 1 5 s 6. Angelus Bologninus Bononienfis docuit Chirurgia.n ex 4vi- „ cenna Bononix , anno Chrijii ><$o6. Lindenium fequitur, utferefolet, C lar. (^)Mange- „ tusj nifi quod Boligninus an Bologninus fuerit , incertus efl ; quemadffiockim'& in H/« ,, jioria Chirurgix antiqua (c) incerrus fuerat Vir Doctiifimus Andreas Oitom Gcclichius. ,, Sed Johannes Nicolaus Pafqualis Alidofius in ltalico Libro anno 162?. Bononiar ediro, „ infcriptoque , / Dottori Bolognefi di Teologia , Fi/ofofia , Medicina , &c. hxc de iilo ,, habet: Angelo Bolognini fu Lettore di Chirurgia final 15 17. Scrijje de cnra ulce- „ rum , & de unguentis communibus in folutione continui , &delue venerearVV 1^16. ,, Bernardinus autem Scardeonius in eximio Opere de antiquitate Urbis Patavhta „ (d) Sicuti , quod ad cognomen attinet , idem quod Alidofius, ita, quod adAngeli pa- „ triam , longe aliud quam ille ut ceteri quos laudavimus , jam docuerat y quippe anno „ fcribens 15^9. Clarutt , inquit , in hac ipja arte Chirurgica & Angelus Bo/ogmnus ex ., Ptebe Sacci , municipto Patavino, Vtr magni ingenii , & in eaparte rei medica^quam „ ob opera manuum Chirurgiam Grxco vocabulo appellamus , peritijjimus . Is aliquandiu ,, artem hanc publice Bon«nix docuit: Sed parvo contentus , & ocio patrio deledatus , in „ patriam fe recipiens, intra municipii Juifines pojimodum fefe continuit , & quamvis di- „ gnis fiipendiis & honoribttsa multis civitatibusvocaretur , patrium tamen folum quam- „ vis tenue cum quacumque nobili civitate commutare neglexit .

,, Non efi dubium quin graviffimus Hifioricus vera (cripicrir , prxfertim cum Patavii „ (e) natus anno 1478. denatus autem anno 1574. eodem , quo Angelus in propinquo ,, oppidulo vivebat tempore & ip(e vixerit ; ut in his nec fallere , nec falii potuerit .

„ Quamobrem merito ceteri Scardeonio afiipulati deinceps funt Patavini Scriptores, „ ut in his Angelus Portinarius , cujus Volumen de feftcitate Patavit (/) eadem Iin- „ gua , eodemque anno vulgatum efi , quo librum fuum Aiidofius ernifit, ex quo fitut ,, Alidofium deceptum fuifie opiner, ficut & plerique alii , Bolognini cognomine quod ,, Genris nimirum efi Bononix in primis nobilis & pervetufiae . Quod fi quis propterea „ Angelis majores indeolim profectos , in his regionibus confediise, fulpicetur, fortafie vera ,, illa conjiciat : Sin Angelum Bononia' natum , contendat, ne initium quidem Libri , „ ejus de Unguentis fatis attendilfe videatur. Cum in fiorentijjimo BononienJiJ}i<dio,'ir\qu\ty „ a Senatu Bononienfium fiipendio adduBus fuerim : Qux iane verba Bononienfis Civis ,, non videntur y hic enim m patrio Gymnafio patrii Senatus jufiu proriteri , neque eo „ addutium fe dixiflet. Angeli autem nofiri , an confanguinei potius ahcujus foboles „ fuerit is Angelus J, C. qui Patavii quidem fibi , & pofieris, in oppido autem ipfo „ Plebis Sacci avo fepulchrum fic infcnbi curavit.' Illud, (g) Futura conftderans An- „ gelus Bologninus , Legum Dodor , exq. Evangeltjia Art. Dod. P.MDLXKV.fibi & pojieris; Tom. II. D Hoc

W p»g Z7<»- (*) Biblioth. Medica. U) N. 141. (d) L b. 2. Claff. 9

<f) Vidc pjpadopol. Hljl. Gjnn.f. ?it4v. Tom. i. L:b. a. Cap. 15. N. <IJ. ( /1 L:b 1. Cap. 6.

(■l) V'dt SilainoBij Uifeis Patav. Infciipt. Pag. jji. num. 37.

jo DeMorbisVenereis

Hocvero, (a)Joan. Avo Evang.fil. D. Bologninis , Medic. Dot. Angelus Bolog. Ju.Ut. i Dor. pofuit 1588, alii viderint : ego ob eam dumtaxat caufam hsc protuli , ut quo , ex municipio nofter fuifTe a Scardeonio fcriptus ell , ex eodem poftea videas alium , extitifTe Angelum Bologninum , non Bolignium . De noftri igitur & cognomine , & 1 patria non folum conftat , fed conltat etiam quoi in hac ante annum 1^59. decef- ferit; imo vero quo primum anno Bononi^ fuerit , quo ad fuos rediilTe videatur, fi Scardeonio qui illud, & fi Alidofio qui ha*c optime omnium noviffe poterant , fideai 1 habeamus .

„ Utinamde primo etiam anno, quo librosillos fuos edidit, conftaret. VerumScar- , deonius , (£) qui edidijfe Opus non afpernandum fcripfit , eadem videlicet , quse ex , Alidofio commemoravimus nomina , non aliud adlit , nifi ea omnia primo Venetiis% poftmodum & Bafilex impreffa fuiffe , anno Domini MDXXXVI. In Hijieria Gymna- fii noftri (f) , ex qua alia rmiim accipias , velut Angelum Mzdice Artis adoream in hoc promeruiffe , & anium ejus emortualem , ignorari verba illa Scardeonij ita ac • cipi videnrur, ut fi dixiffet.- Viw> ipfo edita fimt imo MOXXXVI. mn femel hxc Opera. Mihi autem fecus videntur intelligendi . Mim n;qu: eo anno, aliam quam Bafileenfem illam ed.tionera inveaio, qux apui Linieaium co nmemoratur , & mi- hi alia in manibus eft , de qui ab Lis qui de Q). 05-1113 loquuatur , nullam mentio- nem fa^tam meraini, Venetiisanno (d) fuperiore habita per Io. Patavinum 3- iSen- turinum de RuJJineliis , in 8°. Leoniceni quoque, Mitthioli , Frifii, Hutteni , Aime- , nari Opufcula comple&ens, quae ad luem veneream attinent, ejufve curatioaem . Sei 1 hsEC, pra;ter libros de Cura Ukerum, e> de Unguentis , peculiarem B->togaiai librurn , non continet de ea lue , nifi forte ejus nomine intelligunt Ciput iliui extremarn , ceterorum fane multo longiffimum , in quo de Mercurtalibns unguentis fcrip.it, ne- , Que alia contineri video iis editionibus quat ab Linienio , & qui eura fequuntur , fi- 1 vepropofitse funt, fiveomiflk: nam & iliam , ubi de Boiognini quidem Scripns ver- 1 ba facmnt prseterrniferunt , quz in Thefauro Cbirurgi.e , colletto a P<:tro Uffenba- chio , Francofurti habita .eit anno 16 io, typis Niolai HaTominni in fol. Verum ut ad vetuftiores editiones redeamas, vidifti fupra, Vir Cliriffirae , quiniam ab A- , lidofio indicari , perfeftam anno isi6, quas eadem atque illa videtur effe , qur a- , pud Lindenium primo loco ponitur^ Papix apud Bernhardinurn deGaraldis 15 16. irt , fol. cum diverfis variis argumenti Aucioribus . Hanc tamen pnuii.n oranium fuiffe 1 facilius crederem , fi Bolognini unius Scripta, ut fit fere in primis editioaibus , non , aliorum quoque , protuliffet ; neque iniicia prxterea qu^dam effent , iila antea , & 1 feorfum quidem proinffe . Laudatum utique Goelickium (e) rradidiffe vid»o , Bab- 1 gninum in Academia Bononienfi Cbirttrgiam publice docuiffe , atque adeo circa anaum , 150*. faiptis fuis innotuijfe eruditis . Libellus tamen de Unguentis pollea exierit , 1 necdfa efi, qumdo Anitor inter ejus initia oftendit , fe in illa Academia Chirur- , giam profttentem , fluiioforum ac Do£lorum ingeminatis in dies precibus adduitum , , eum libellum confcripfiffe , hoc eft , pofi annum 1508 , qoo ipfum Bononiae docere , ccepifie Alidofius , ut vidimus, indicavit. Accedit miffum effe librum adFrancifcum , Caballum, qui , ut in prxfixa Epifiola ca:teris laudibus eit ornatus , ita rem Medi- , cam Patavii ex primaria fede tunc exponere dictus effet , fi fuiffet fcripta Epi!to!a , ante annum 1509 , ex quo Brixiam in patriam fe recepifTe Cabiiium aecepimus (/") . , Videtur igitur poft initia Caaneracenfis belli vulgatus , & feparatim quidem , atque , adeo poit editionem libri de Ulceribus, quippe carminibus peculiaribus illi adje£tis, , quibus id Angeli de medicaminibus fecundum optts commendatur .

„ Libro autem de ulceribus in editione eadem ,quam mihi in manibus effe dixi , , pra-pofita Epiftola eft ad Francifcum Gonzagam , Mantux Principem , qua ex Epi- , ftola intelligitur Auclorem, cura fuperioribus annis in maritima Venetorum daffe pri- , mum ,deinceps in Epidauri urbe degeret , chirurgttm publico fiipendio gerens , hunc librum , inchoiffe horis fubfeffivis , cumqueeun&emnuperVenetiis abfolviffet, & ernittere dejiina/- }fet , Francifcum fibi Principem invitlijftmum occurriffe , cui illum ... ded:caret . Hinc conftat , prodiiife enm librum , antequam Angelus in Bononienfem Academiam vocaretur , quippe , uade,ut ex Scardeoniodidicimus , in patrise perpetuumotium leeeffit. Prodiit igitur an-

te an-

(4) Vidt tjufd Agri Patar. Infcrfpt. Pag. Z99. num. jj. (t) Loc. c:t. (c) Loc. cit. Cap 15. c. (rf) Scilicet in Colittliou* Vtncl* frim* , de qui infia ad annum 15)5. (. e ) Loc. iupia c: . (/ ) V'dc cit. Hiltoi. Gy;iin. Patav. Tom. i. Lib. j. Sc^t. 1. Cap. 10. N. 48.

Ltber V. S^culum XVI. <i '„ te aTtnum 1^08 , fed quo tandem anno , & quo in loco , mihi quidem adduc in- ,, compertum efl„ . ,

Johannts Vochs, Colomenfis , Artium & Medicinx Do£tor , Medicinae flu- TJ»7 dio operam dedit in Italia , ac ut ipfe ait , (a) „ in Chirurgia fe Sulmone exercita- vit & ea parte Italiae, quxquondam magna Grarcia dicebatur, fub Doclore & Prar- „ ceptore fuo Magiflro Butio de Trincis, quem facile , ut pace aliorum dixerit, prin- „ cipem Medicorum Italia? appellaverit „ . Inde in patriam regreffus , Colonia* medici- cinam fecit per annos quadragmta , ut ipfe gloriatur , in procemio Opufculi fui de Pejiilenlia, & ibi Peftes multas vidit , ac inter ceteras eam , qux Colonia; grallata eft anno & M°7> & qua? illi copiam dedit fcribendi fequentem librum . Bibllothte De Pejiillentia anni prsfentis , 6V ejus cura , ad lihtftrifftmum Prmcipem & Do-^'™™ minum Dominum Fredericum , facri Imperii Eletlorem , Ducem Saxonix , &c. nn. cum quibufdam dubiis e> digrefjionibus , ftne quibuscura non perficitur , eximii Viri Johannis Vochs de Coloma , Artium <S>- Medicinx Docloris acuratijjimi . Et

ad calcem libri , Impre/Jum Magdeburge , per Jacobum IVinter , anno mil-

leftmo quingentefimo feptimo , in 4 . Scriptus eft Tractatus ille ad Fredericum III. cognomine Sapientem , Ernefli filiutn , Ducem Saxonia? , S. R. I. Eleftorem , qui regnare cccpit anno 1486 , & fato funclus efl anno 1 2^ .

Profitetur Auclor, in Epiftola nuncupatoria ad Fredericum data , lucubrationes fuasa fe ad illum r.on „ mitti in prarjudicium perdocii & illultris Domini Martini Meller- „ ftad „ (Martini Pollichii , Mellerftadii , de quo fupra ad annum 1^01),, in Theo- rica Medicinae Viri excellentiflimi , fed potius ut Vir tantus difcuffa a fe & agitatae-

„ xaminet, caltiget ex his Medicus & Doctor egregius iliius caftiganda , fu-

„ perflua recefet , & diminuta fuppleat.

Diftribuitur hoc opus Vochfii in partes duas , quarum altera de iEtiologia , Diagno- fi , & Prognofi ; alrera de Curatione peftis agitur . In nentra de lue venerea fpecialis qu.xflio eft , fed in utraque interfperfa occurrunt varia loca , qua* ad veneream luem tpe- ctant , & qux ldeo excerpere opera? pretium vifum eft.

I. Vochfius (b) acriter invehitur in luxum Germanorum , in Judieium iniquitatem, in mores Ckricorum , in immanitatem Militum , qux fingula a-ta te fua nimis valde invaluifle aHertt . Quapropter cum ,, peccatum fit principium irritandi Creatorem , ideo , ,, pergtt Ule , humiliavit ros Daus morbo illo Fraruu , morbo iJlo defpecto , & dies

roltros — . abb eviavit hoc morbo.

II. Salfe (c) irridet Aflrologorum vanitatem , qui fingulos morbos a malignis fide- lura quorumdam influxihus dtduttbant . „ Carbunculi etiam Franciae , ( fic ille vocat ,, Pujiulas vevereas ) diufius durantes malam habent conftellationem fecundum illos , „ Jubdtt Vochjius ,• tecundum me autem haberjt collofam & bituminofam materiam , „ quare cum d ffkultate eraditantur, nifi Medicus tuerit ingeniofus .

III. (d) rrorbi Gallici, quem Carbunculum Franciee appellare confuevit , primiti- „ vam caufam ponit in frumentis & terrar nafcentibus , cum ferme ante hunc mor- „ bum , per lul^rum vel plus, mefles erant pluviofa?, quare frumenta inficiebantur , & „ excrefcebant ln horreis , & panes piflabantur vifcofiflimi .... Alimentum igitur ex ,, hoc pane chyium crudum fecit , & una cum fanguine in totum corpus tranfitumfe-

•>■> cit Natura autem fe exonerare cupiens illo collofo humore , in quamdam fa-

„ nitm laliuginolam diuturno & longo tempore putrefecit .... Et haec efl primitiva „ caufa Carbunculorum Francia, qna» nec celfabit hodie , nec terminabitur in multis, „ nifi ille terrmnavent , qui folus fanat morbos Benediclus in f3?cula. Amen .

IV. (e ) Exotica remedia , quas ille Ultramarina vocat , vehementer damoat , ac in pnmis Thtriacam , qua? ab exteris regionibus in Germaniam importabatcr . „Quoca- ,, chinno, quo plaufu , ait Il/e, Itali fubfannant perditos noflros mores , qui compara- „ mus tyriacam ab his infulfis tk literarum ignaris & merdofis mercatoribus , qni ca-

„ cata fua fretida permifcent melle , addentes alia propter faporcm & odorern

„ Tyriaca atuem ipfa Andromachi , pergit Ille , nunfquam in Italia aut Francia , fci- 5» licet m Monte . Peflulano, ubj quondam difpenfabatur , nuoc non coficitur , prim» ,

1 s c ■ • r , D 2 pnh

\i) Sic iple. rcfert in cinduftnt fui Optrii . ( i) Parr. ,. Cap. ( C) Pait. I. Cap. 5. <J) Tatt. i. Cap. 1 l « ) l ait. |. Cap. 7.

$i De Morbis Venerets

M Propter Medicorum lafciviam \fecundo , propter longam fermeritationis moram; ttr- »» tio, propter balfami & aliorum carentiam: quarto, propter ejus debilem operatio- »> nem, quam habet in leprofis aut elephantiofis , quos promittit curare hoc antidotum .

V. Monet in lue venerea purgationem per inferiora cegre cieri . (a) In morbo , in- ») quit , illo Herculeo Carbunculorum Franciae, etiam Helleborus uterque , colochynti- f> da, & his acutiora vix morbum aut materiam morbi commovent.

VI. Dum curationem Peftis explicat, afpere infurgit , fed d>; iv vaptpy», in ufum mercurialium inun£tionum ad curandam luem veneream adhibitarum . ( b ) „ Noftri i, etiam homicidae, inquit , qui ungunt corpora in morbo Francia» in seftuariis calidif- » fimis, ficut camiflces in igne adurunt, & torquent, infinitos occidunt, licet aliqui )) bene fortunati ex his tormentis evadant,

VII. Demum , quaefiionem eamdem fufius alibi tra£tat . (c)„ Qua:ritur, inquit , an „ eura tormentaria in aeituariis calidis fine intermiffione , & unttio cum argento vivo „ conducat in fcabie aut morbo Franciaey & cumputredo & phlegma falfum,fit con-

jun£ta caufa hujus morbi , omnis autem putredo aere conclufo & non eventato au- „ geatur , non videtur cura regalis aut canonica , fed empirica . Item , psrgit llle , pu- „ tredo & id quod eft refolubile, refolvitur & per fauces fublimatur (noverat fciltcet „ Vochfius ptyalifmum inunclionibus moveri) groffum autem humorem collofum in lapi- „ deitatem ponit. Quare polt non erit fpes curx , unde in juncturis ex parte frigidi- „ tatis argenti vivi , fi qua eft contra&io aut petrificatio tafta , de cetero non poteft „ mollificari j aut refolvi . Prxterea argentum vivum a tota fubftantia fua contrariatuc

„ homini .«.Non igitur ipfo utendum, etiam qnantumcunque elongetur a princi-

„ palibus" , fcilicet membris .

Re£te monet Gefnerus Librum Vochfiii habere plus eruditionis & experientix medi' c<e , quam elegantix in dicendo ; quod ab Au£tore ipfo minime diffimulatum . (d) „ „ Nolo , tnquit Vochjtus , morden ab invidis & detra£tonbus , qui de grammatica & „ latinitate (ua certant , fi vel celeritate relativum non concordat cum fuo anteceden- „ te ; fsepius etiam fi infoiitum eloquium emittam , dum aliud cogito, & e veftigio „ alia fubfequuntur , prout in buccam iie fert oratio; Grammatica enim Medicina: fub- , „ je£ta eft, & non e converfo. „

Georgius Vella, Brixienfis, Phyficus , fcripfit Confilium medicum pro egre- gio Artium Dociore , Aloyfio , Mmtuano , qui morbo Gallico laborabat , in Capita fep- tem divifum , quud Colle:tioni Luifininc infertum fuit ; verum quo tempore lcripferit incertum elt, fiquidem primim Opufculi illius edmonem ufurpare nondam fuit. Sed cum Auclor ille nulla alia luis venereoe fymptomata defcribat , pra?ter gummata & pu- ftulas; cum nemin=m laudat , qui de lue venerea prius fcripferit, cum Medicorum Ara- bum , utRhafis, Mefues , & potillimum Avicennx auctoritate nitatur y & cum nullam de Guaiaco mentionem faciat ad curationem morbi Gallici , videturinde poffe colligi Au- 6torem lllum fcriplilfe non modo ante annu r» 1517, quo lignum illud m ufum advo- catum fuiffe conftat ; fed etia n multo citius & ut conjicio, circiter anno 1508.

In hoc Opufculo 1 . Affirmat Vella ( <? ) patereex quotidiana experientia illos, qui „ inficiuntur taJi morbo, non infici nifi ferepropter ipforum coituscum mulieribus tali „ infeclione infedtis ; &fi hoc non fit univerfaliter versm, effe tamen pro majori parte .

2°. Aitfe „ (/) noviffe mulieres fanas quce coiverunt cum infe&is , in quas tale genus „ aegritudinis non tranfivit , & tamen tranfiviffe in viros alios , coeuntes cum illis .

3°. Refert „ (^) exemplum de di(se«i1:o cadavere xgrotantis cujufdam ex morbo Gal* „ licoy per egregios Do-fores Ferrarienfes , in junclura genuum & fupra cujus inventa „ fuit notabilis copia phlegmatis grofn, „ hoc elt , lymphae, feu ut vulgo aiunt , fi- novix fpiffae & vifcidx.

4' . Videtur,, (/;) illi quod ufque in hodiernum diem , id efi , ufque ad diem, quo nfcribebat, non fit inventa medicina exercitio compar, cujus folius beneficio multi „ fanati funtatali sgritudine , nullo alio adhibito medicamine , „ quse opinio de exer- citii efficacia prima nafcentis morbi venerei tempora aperte fapit.

50. Ad-

(«) Part. 1. C»p. i-k C*) Pait. a. Cap. J. («) Pait. a. Cap. ij. ,(<<) In Epiftola auncupatoiia .

C e ) Cap. 1.

(f) Cap. t.

( g \ Cap. 4.

(*) Capp. 4. & 5.

LlBER V. S^CULUM. XVI. ~ 5j

5°, Admittit ad curationem quinque intentiones, ,, (a) i Materia: peccantis mino- >, rationem ; -°. Digeltionem ; Evacuationem ; 4'. Accidentium correclioncm 5 : Refidui humoris infecti rectificationem „ , quce lingula ad methodicarn curationem

pertinent. . . « , 1 r ■ ■ , ° .

6\ Attamen „ (b) ut prima caula , qux elt mala complexio frigida & humida in to- „ to, rectitketur, cenjet adhibendas effe uncliones mercuriales . Capiatur, inquit . Axun-

gia & argentum vivum cum debita proportione aliis rcquivalente , & fi ei aliquid „ addatur meilis & terebenthina: erit conveniens,ut fimul confortatio in nervis& dige-

l\io in materia acquiratur : Quo unguento mungatur patiens a quatuor extremita- „ tibus corporis ufque ad fubafcellas & inguina exclufive per decem dies, vel circa , fe- „ cundum tolerantiam virtutis , non negligendo etiam allidua clylteria , divertentia va-

pores a partibus fuperioribus ukerare (olentibus .

7 . (c)- Ad refolutionem vero duritierum adhuc reltantium cum aliquali dolore , ju~ „ bet admovert emplaltra ex radicibus Althxx & pinguedinibus , & farina Fsenugreci, „ & Therebinthina , & Argento vivo , & melle... . Similiter etiam cerata mollitiva „ cum Argento vivo . ,,

Nondum mihi fatis liquet num Georgius ille Vella , Brixienfis, idem fit atque Geor- gius Valla, Hacentinus , qui vixit eadem aetate , & a quo plurimos habemus Tra£tatus de Medicina/ Hunc nondum iis enucleandum relinquimus , in quorum manus venerit prima editio Conjtlii illius medtct de morbo GaJlico, quod Georgio Vella?, Brixienfi it- tribuitur n Colle£tione Veneta. •

Johannes benedictus, Germanus , Artium & Medicinae Doftor, fcripfit Tra&a- «n tum de morbo Gallico, Capitibus quatuor comprehenfum qui Collectioni Luifinina: in- lertus e(t . Quo tempore prima hujus editio prodierit , non fatis fcio, at vero certilli- rue fcio multa efTe , qu& perluadeant ad annum 1510 referendam effe .

i°. Quod Au£tor morbum Galllicum (d) Eptdemialem effe affirmet, qux opiniopri- mis tantum morbi nafcentis temponbus obtinuit , fed brevi exolexit.

Quod de Guajaco alte fileat , dum fexcenta alia remedia minus emcacia congeric cumulatque , maximo quidem argumento Tra£tatum hunc prius fcriptum fuiffe , quam Guaiacum in Europa , faltem in Italia & in Germania innotelceret , atque adeo ante annum 1517.

3°. Quod videatur Liber ille , ut infra (e) probabitur, exfcriptus fuilfe a Johanne Al- menar, cujus Opus in Colle£tione Papienfi exiit in lucem anno J516. & fi vera conji- cio , non primum .

4 . Quod conje£tura quadret aptiffime in tempus quo vixit Benedi£tus , de quo con- Itat ex duobus aliis ejus Operibus , altero , quod infcribitur , Libellus novus de Ctufis C> Curatione Pejiilentix ad prxjervationem Jimul & curam ejus mali optime utilis, Cra- covia: typis excufo, apud Hieronymum Viciorem , 1521, «»-4. & qui a Mercklino per- peram attribuitur cuidam Johanni benedi£to Regio , quem a noltro diverfum facit led quemnullum fuilfe fufpicio ett .- Altero , quod infcribitur , Regimende novo<& priu s Gertnanix inaudtto morbo , quem pajjim Anglicum fudorem , alii Gurgeationem appel- lant &c. Cracovia: excufo , apud eumdem Viclorem J530 in 8°.

Nec 1 . in contrarium pugnant ullomodo , quce a Beneditto narrantur (/*) de Rheu Ltthuanico , five de Radice tempore Invtiiiffimi Sigifmundi , Regis Polonix , in montibus Lithttanx reperta , qux folvit & evacuat citra mole/iiam , choltram C> phlegma. Conftac cnim Rheum illud Ltthuantcum inventum fuilfe circa annum 1507. quo tempore Sigif- mundus I. Poloniarum Rex , bellum gerebat adverfus Bafilium Magnum , Mofchovix Ducem, ut Johannes Manardus a Medicis Polonisaccepit anno i^i^.cum tres Cajimiri Reges ( nimirum Sigilmundus , Polonia;, & VVladislaus, Hungariar Rex , fratres germani , fi- liique Cafimiri , dum viveret , Polonia: Regis , ac Lodovicus , Rex Bohemise , VVladislai filius nepofque Cafimiri) Pofonii aderanti , ubi Maximiliani I. Imperatoris adventum prx- Jiolabantur , quocum anno eodem fccdus pepigere Viennz Auftriae , qua de re legenda Manardi , qui tunc in Aula Regis Hungarix Archiatros exat,EpiJi. 5. Ltb. 5. ad Nicolaum Leonicenum data , ficutoc Epiji. j. Lib. eju/dem , data Buda:, Calend. Ianuar. ann. 1^16. Tom. 11. D 1 a". MultO

(«1 Cap. 7.

(*) Cap 7.

t«> Cap- 7.

Crf) c*P- '• >l '■> .«.; >

1«) ,\d annum 1(13, ubi dt Jtbtnnt sAlmtn*r .

£4 De Mo RB I $ V EH E R f f$

t*. Multo mLnus urgent, quae a Georgio Matthia Koiri°io rierrantur in Biblioth. vete* re & nova , nempe Johannem Bgnedi&um , Medicum Germinum, & cujus efle putat „ Opus De morbo Gallico, „ tam in literis exercitatum fuifle, ut Horatium gr^ce pari „ tum numero carminum tum metro verterit , ob quam verfionem ab Ifaaco Cafaubo- „ non commendatus Philippo Mornseocathedram Salmurienfem obtinuit.-,, inquorum fidem adducit Thomam Bartholinum , De Medicis Poetis. Sed Bartholinus nequiquam attribuit Traclatum ullurri De Morbo Gallico Johanni llli Benedicto, rujus mentionem facit, conftatque Johinnem Benedi&um , quem ait commendatione Cafauboni & Mor- naei Salmurii Profefforem inftitutum fuiffe, utcitiflime, non prius vivere potuifle, quarn. exeunte feculo XVI , vel ineunte XVII ,' atque adeo a Jonanne illo Benedi£to , qui Librum fcripfit De morbo Galiico, omnino diverfum , quippe qui vixit ineunte faeculo XI,' unde patet Konigium gemino in errore verfatum efle.

Ceterum haud dubium efle poteft, quin Bertedi&us , quaecunque de morbo Gillico profert, didicerit in Italia, cum teftetur ipfe fe (a) Roma? Venetiis, Banoma: , & in aliis multis Italiae Urbibus Medicinam diu fecifle .

Auftof ille in Tra&atu fuo , I. Confentit cum ceteris (b) denatura ckorigine morbi, quem novum & antiquis incognitum fuifle ait r & de modis morbi contrahendi con- tagiorte , nempe {c) coitu , ta&u , ofulis , laftis ajfumptione in puens , converfatione cum !n/e£lis .

II. Narrat (ct) Helvetum quemdam , nomine" Martinum Saver, quiVenetiis mor* „ bum a fcorto contraxerat , & cuipropterfufpicionem leprae patria St hafoufen interdi- „ fta erat, cafu in hofpitium fuum & curam venifle , &. perfecTe fanitati reftitutum „ in patriam laetum conceflifle . „ Quae non poflunt intelligi nifi de tempore , quo in Italia Auftor commorabatur , atque adeo ante annum 1521. quo conftat illum m Po- lonia vixifle.

III. Quaerit (e) „ cuf tempofe fuo nort reperiuntur gallicantes currt tam faevis acci- dentibus , ficut apparuerunt ante aliquot artnos & in morbi hujus principiis: „ Re-

i, geritque „ tationem efle in promptu , quia homiries nunc fibi meliUs cavent ab in- „ feftis, vel quia Medici do£tT melius cogrtofcunt nunc cauiam morbi , & melius ap- „ plicant femedia , quam tempore ante acto .

IV. Ad curatiottem morbi (/) proponit " feptem IntentioneS, i:. Lenitionem ven- „ tris. 2. Minorationem materiae , |\ Digefiionem, 4. Evacuationem, 5 '. Alteratio- „ nem membrorum , 6 . Confdrtationem eorumdem , 7. Correclionem accidentium .

V* Laudat($) ad digeltionem Sc evacuafionem materia? , ufum linimenti mercurialis , ad quod Mereurius fecipitur circiter ad partem decimam , & quod ait effe medicinam hujus morbi ftcretijftmam & perfeAiQimam^ extra explicandam .

VI. HujUs Unguertti adminiftrationem fic proponit . „ (h) Aceipiat acger prima & „ fecuttda die fyrupum alttrantent ; tertia autem die, quando vadit pitiens dormitum, „ unguento inungat ( leniter & parum de eo apponendo ) omnes partes domefticas , „ ( tnietiores ) tibiarum tk bfachiorum , & plantas pedum , & palmas feU Volas ma- „ ttuum, & de marte fyrupum fuum accipiat . Ubi vero fexta die fint accepti fex „ fyrupi & etiam Uttftiones ordinatae non^prxtefmifsac, tunc dabis folutivam medicinam )i ea intentione, ut materia , quae deberet pelli ai os- ^ ne fiat nocumentum in ore, y pef loca ittfefidra ducatUr. „ quac totidem verbis leguntur apud Wendelinum Hock, ex quo videtur Benedi&us illa tranf^ripfifse .

VII. Pafvi pertdit iliorum fedargutiones , qui fuo tempore Mercurii ufui adverfaban- tUfi (*) " Clamabunt f orte , inquit , periifse pudorem , fi dixero quod morbus Gallicus

habet cartonice curari unftionibus , pr±rniflis univerfalibus digeftivis 6c evacuativis . m prius. Clament , addit llle , dummoao habeam prome auftoritates & rationes . . . Quod fi intefdum malus efifeftus pracfatas unftiones mercuriales fequatur, hoc fitirrore Em- piricorum , & praefertim Alchimiftarum .

VIII. Jubet ut (k) " prrt Intentione qurnta , quae die fequenti poft purgationem , omnibus videlicet fex diebus, reiteranda eft , aiteratio membrorum fiat cum balnea-

4, tione aquae dulcis , in qua bulliant herbae infra pofita: aut fimiles , famus terrae , 1»- „ pathum acutum , bifmalva , chamomilla, melilotum , roLx , vioiae; &adhoc feque- „ tur humedatio, quae maxime itt